یک کتاب و روش‌شناسی حکم شرعی
گروه اندیشه: کتاب «روش‌شناسی حکم» به بررسی در خصوص روش‌شناسی حکم شرعی پرداخته است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، کتاب «روش‌شناسی حکم» نوشته حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعرب صالحی، عضو هیئت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشکده حکمت و دین‌شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به تازگی منتشر شده و به روش‌شناسی حکم شرعی می‌پردازد.
این کتاب در یک مقدمه، کلیات پنج فصل و در کل هفته گفتار منتشر شده است، نگارنده در این کتاب به ترتیب به چیستی حکم و برآیند روش شناختی آن، قلمرو حکم شرعی و برآیند روش شناختی آن، ساختار داخلی حکم تکلیفی و برآیند روش شناختی آن، مبادی حکم و برآیند روش شناختی آن و انواع حکم و برآیند روش شناختی هرکدام پرداخته است.
فصل اول با عنوان «چيستي و هستي حکم و برايند روششناختي آن» در سه گفتار به معاني اعتبار، تعريف حکم و برايند روششناختي اعتباري‌بودن حکم پرداخته است. در گفتار اول معاني اعتبار، ديدگاه‌هاي مختلف در حقيقت امر اعتباري، ديدگاه‌هاي مختلف در تبيين ماهيت انشا، رابطه انشا و اعتبار و رابطه اعتبار و تنزيل مطرح شده است. در گفتار دوم تعريف حکم شرعي و هفت نظر در تبيين حقيقت حکم تکليفي شرعي مورد تحليل و نقد و بررسي قرار گرفته است. در گفتار سوم برايند روششناختي ماهيت حکم به بحث گذاشته شده است. در اين گفتار، برايند روشي اعتباري‌بودن حکم نظير چگونگي کاربرد عقل استدلالي در اعتباريات و تعبد در روش احراز اعتباريات مورد بحث واقع شده است.
در فصل دوم با عنوان «قلمرو حکم شرعي و برايند روششناختي آن» پس از تعيين قلمرو احکام شرعي در گفتار اول، در دو گفتار ديگر برايند روشي آن تحليل قرار گرفته و به تناسب به اعتبار امارات و حجج در اعتقاديات و بررسي نُه نگاه در اين خصوص، اعتبار حجج و امارات ظني در تفسير و در ساير علوم انساني و بررسي پنج نگاه در اين خصوص پرداخته و بحثهاي عميق و ابداعي زيادي مطرح شده است.
فصل سوم با عنوان «ساختار داخلي حکم» در گفتار اول به تفکيک موضوع حکم از متعلق حکم و متعلق متعلق حکم و سپس به بحث از مراتب حکم پرداخته است. در گفتار دوم مبناي مهم و کارگشاي خطابات قانونيه که بحثي مترتب بر مراتب حکم است، مطرح و ضمن تبيين اصل مدعا و آثار و کارکردهاي مهم اصولي مبنا، به دفاع از مبنا پرداخته و ضمن طرح هشت اشکال مهم، همه آنها مورد نقد قرار گرفته است.
فصل چهارم کتاب با عنوان «مبادي حکم و برايند روششناختي آن» در دو گفتار به تبيين ضرورت و ادله تبعيت احکام از مصالح و مفاسد و تبيين خاستگاه ملاکات احکام پرداخته است و در گفتار سوم توانايي عقل در کشف ملاکات بحث و نقادي شده است.
فصل پنجم به تبع اقتضاي مباحث، در شش گفتار تنظيم شد و ظرفيت گفتارهاي ديگري را هم داشت که به علت ظرفيت محدود تحقيق از طرح آن صرف نظر شد. گفتار اول بحث از ماهيت حکم حکومتي و برايند روششناختي آن را مورد تحليل قرار داده است. در گفتار دوم بحث مهم ارشادي و مولوي مطرح شده که حاوي نکات بديع و مطالب نو فراواني است؛ تعريف خاص از حکم ارشادي و رد تعاريف رايج، تفکيک میان دو اطلاق ارشادي در اصول فقه، نقد معيارهاي مطرح در تمايز ارشادي از مولوي و طرح سنجه مختار و دفاع از آن، از جمله مباحث مطرح در اين گفتار است. گفتار سوم عهدهدار بحث از احکام امضايي و تأسيسي و روشهاي تمييز هر يک از ديگري است. در اين گفتار مباحثي چون تعريف حکم امضايي، شرعي‌بودن امضاييات، تفاوت حکم امضايي و حکم ارشادي و پاسخ به شبهه تاريخمندي برخي احکام امضايي مطرح شده است.
گفتار چهارم به بحث از تعريف حکم وضعي، وجه تسميه آن، دايره احکام وضعي، حقيقت حکم وضعي و روششناسي آن اختصاص يافته است. در گفتار پنجم بحث احکام ظاهري و واقعي مطرح و راههاي برون‌رفت از اشکالات اجتماع حکم ظاهري و واقعي مورد تحليل قرار گرفته است.
سرانجام، تعبدي و توصلي تقسيم ديگري از حکم است؛ البته در واجبات و مستحبات، که گفتار ششم عهدهدار تبيين حقيقت و روششناسي آن است.
در پایان گفتنی است كتاب «روش‌شناسی حکم» اثر حجت‌الاسلام و المسلمین محمد عرب صالحی با قیمت 25000 تومان در اختيار مخاطبان قرار گرفته است. علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه کتاب می‌توانند به نشانی www.poiict.org مراجعه کنند.
این کتاب در یک مقدمه، کلیات پنج فصل و در کل هفته گفتار منتشر شده است، نگارنده در این کتاب به ترتیب به چیستی حکم و برآیند روش شناختی آن، قلمرو حکم شرعی و برآیند روش شناختی آن، ساختار داخلی حکم تکلیفی و برآیند روش شناختی آن، مبادی حکم و برآیند روش شناختی آن و انواع حکم و برآیند روش شناختی هرکدام پرداخته است.
فصل اول با عنوان «چيستي و هستي حکم و برايند روششناختي آن» در سه گفتار به معاني اعتبار، تعريف حکم و برايند روششناختي اعتباري‌بودن حکم پرداخته است. در گفتار اول معاني اعتبار، ديدگاه‌هاي مختلف در حقيقت امر اعتباري، ديدگاه‌هاي مختلف در تبيين ماهيت انشا، رابطه انشا و اعتبار و رابطه اعتبار و تنزيل مطرح شده است. در گفتار دوم تعريف حکم شرعي و هفت نظر در تبيين حقيقت حکم تکليفي شرعي مورد تحليل و نقد و بررسي قرار گرفته است. در گفتار سوم برايند روششناختي ماهيت حکم به بحث گذاشته شده است. در اين گفتار، برايند روشي اعتباري‌بودن حکم نظير چگونگي کاربرد عقل استدلالي در اعتباريات و تعبد در روش احراز اعتباريات مورد بحث واقع شده است.
در فصل دوم با عنوان «قلمرو حکم شرعي و برايند روششناختي آن» پس از تعيين قلمرو احکام شرعي در گفتار اول، در دو گفتار ديگر برايند روشي آن تحليل قرار گرفته و به تناسب به اعتبار امارات و حجج در اعتقاديات و بررسي نُه نگاه در اين خصوص، اعتبار حجج و امارات ظني در تفسير و در ساير علوم انساني و بررسي پنج نگاه در اين خصوص پرداخته و بحثهاي عميق و ابداعي زيادي مطرح شده است.
فصل سوم با عنوان «ساختار داخلي حکم» در گفتار اول به تفکيک موضوع حکم از متعلق حکم و متعلق متعلق حکم و سپس به بحث از مراتب حکم پرداخته است. در گفتار دوم مبناي مهم و کارگشاي خطابات قانونيه که بحثي مترتب بر مراتب حکم است، مطرح و ضمن تبيين اصل مدعا و آثار و کارکردهاي مهم اصولي مبنا، به دفاع از مبنا پرداخته و ضمن طرح هشت اشکال مهم، همه آنها مورد نقد قرار گرفته است.
فصل چهارم کتاب با عنوان «مبادي حکم و برايند روششناختي آن» در دو گفتار به تبيين ضرورت و ادله تبعيت احکام از مصالح و مفاسد و تبيين خاستگاه ملاکات احکام پرداخته است و در گفتار سوم توانايي عقل در کشف ملاکات بحث و نقادي شده است.
فصل پنجم به تبع اقتضاي مباحث، در شش گفتار تنظيم شد و ظرفيت گفتارهاي ديگري را هم داشت که به علت ظرفيت محدود تحقيق از طرح آن صرف نظر شد. گفتار اول بحث از ماهيت حکم حکومتي و برايند روششناختي آن را مورد تحليل قرار داده است. در گفتار دوم بحث مهم ارشادي و مولوي مطرح شده که حاوي نکات بديع و مطالب نو فراواني است؛ تعريف خاص از حکم ارشادي و رد تعاريف رايج، تفکيک میان دو اطلاق ارشادي در اصول فقه، نقد معيارهاي مطرح در تمايز ارشادي از مولوي و طرح سنجه مختار و دفاع از آن، از جمله مباحث مطرح در اين گفتار است. گفتار سوم عهدهدار بحث از احکام امضايي و تأسيسي و روشهاي تمييز هر يک از ديگري است. در اين گفتار مباحثي چون تعريف حکم امضايي، شرعي‌بودن امضاييات، تفاوت حکم امضايي و حکم ارشادي و پاسخ به شبهه تاريخمندي برخي احکام امضايي مطرح شده است.
گفتار چهارم به بحث از تعريف حکم وضعي، وجه تسميه آن، دايره احکام وضعي، حقيقت حکم وضعي و روششناسي آن اختصاص يافته است. در گفتار پنجم بحث احکام ظاهري و واقعي مطرح و راههاي برون‌رفت از اشکالات اجتماع حکم ظاهري و واقعي مورد تحليل قرار گرفته است.
سرانجام، تعبدي و توصلي تقسيم ديگري از حکم است؛ البته در واجبات و مستحبات، که گفتار ششم عهدهدار تبيين حقيقت و روششناسي آن است.
در پایان گفتنی است كتاب «روش‌شناسی حکم» اثر حجت‌الاسلام و المسلمین محمد عرب صالحی با قیمت 25000 تومان در اختيار مخاطبان قرار گرفته است. علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه کتاب می‌توانند به نشانی www.poiict.org مراجعه کنند.
مطالب مرتبط
