«تنگه ابوقریب»؛ معنا را قربانی فرم کرده است

«تنگه ابوقریب» بهترین فیلم جشنواره سی‌و‌ششم، کاری در حوزه دفاع مقدس است که توانست نظر بخش عمده‌ای از مردم و منتقدان را جذب کند. در چنین شرایطی عده‌ای نیز بودند که نقدهایی به فیلم وارد کردند از جمله این سینماگران، می‌توان به جمال شورجه اشاره کرد. این فیلمساز در حوزه سینمای دفاع مقدس نامی قدیمی محسوب می‌شود. وی در گفت‌و‌گو خود با خبرنگار ایکنا پیرامون به بحث نشسته است مشروح این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید.

فیلم تنگه ابوقریب در سینمای دفاع مقدس کاری جدید و نو است که در آن استانداردهای جدیدی از سینمای جنگ را شاهد هستیم. ارزیابی شما از این فیلم که توانست سیمرغ بهترین فیلم را هم به خود اختصاص دهد چیست؟

نظر خود را پیرامون این فیلم از مسائل فنی کار شروع می‌کنم. این فیلم سینمایی در بحث تصویر، جلوه‌های ویژه و پروداکشن جز کارهای استثنایی سینمای ایران محسوب می‌شود که همانند آن را تا به امروز در فیلم‌های ایرانی ندیده بودم. نکته جالب اینجاست که تنگه ابوقریب اولین فیلم بهرام توکلی در حوزه دفاع مقدس است، اما کار در مباحث فنی به اندازه‌ای غنی بود که توانست جوایز بسیاری را به خود اختصاص دهد.

درباره این فیلم می‌توانم یک تمثیل جالب ارائه کنم، آن‌هم این‌که من روح فیلم «نجات سرباز رایان» را در کل فیلم دیدم، به ویژه در صحنه‌های جنگی فیلم به خوبی می‌شد این الگوبرداری را مشاهده کرد، البته اگر در این زمینه الگوبرداری نیز شده باشد به نظرم اشکالی ندارد، چون از یک کار خوب بهره برداری شده است. جدا از زیبایی‌های تصویری که برای کار بر شمردم و به نوعی مرا جذب کرد باید بگویم به لحاظ معنا هیچ نو گرایش و دلبستگی معنایی به فیلم نداشتم.

از سخنان شما پیداست که پیرامون مسائل فنی نقدی ندارید و ایرادات شما به موضوع و معنای فیلم مربوط می‌شود. برای همین نقد خود را پیرامون این موضوع بیان کنید؟

احساس من این بود که فیلم به نوعی تماشاگر را از جنگ می‌ترساند و به نوعی کار ضد جنگ است. در ضمن تصویری که از دشمن نشان داده می‌شود بیش از حد قدرتمند است و رزمندگان ما نسبت به آنها ضعیف هستند، حتی در بیشتر مواقع همانند یک قربانی جلوی گلوله عراقی‌ها قرار می‌گیرند. این نگاه برای من خوشایند نبود.

اینکه می‌گویید در این فیلم دشمن قدرتمند تصویر شده اتفاقاً جز امتیازات فیلم است، چون وقتی دشمن قدرتمند تصویر می‌شود ارزش فداکاری رزمندگان ما بالاتر می‌رود. در این فیلم عده‌ای از رزمندگان بدون داشتن امکانات کافی جلوی یک لشکر مجهز عراقی می‌ایستند تا تنگه‌ای از دست نرود. این به نظرم اتفاق بسیار ستودنی است. با این توصیح آیا شما می‌گویید که همانند کلیشه‌های رایج سینمای جنگ باید عراقی‌ها در فیلم‌های دفاع مقدسی آدم‌هایی زبون و ضعیف ترسیم شوند؟

خوب شد این مطلب را بیان کردید، چون ممکن است در ذهن مخاطبان نیز این تصور به وجود آید. ما در سال‌های اخیر به بهانه دوری از کلیشه و شعار داریم از هویت خود در سینمای جنگ فاصله می‌گیریم. این اتفاق خوبی نیست. جنگ ما یک سری واقعیت‌ها و ویژگی‌ها در خود داشت که آن را از دیگر جنگ‌های کلاسیک دنیا جدا می‌کرد. برای همین ما باید خصوصیات مورد نظر را حتما در فیلم بیاوریم، والا تنها اسامی ایرانی خواهند بود و ما از فیلم‌های خارجی کپی‌برداری کرده‌ایم. در ضمن این نگاه نادرستی است که هر کاری که در آن حاجی و سید وجود دارد اثری شعاری است.

ایراد دیگری که من به لحاظ معنا در کار دیدم عدم گرایشات اسلامی و شیعی در کار بود. این کمبود در شرایطی است که همه رزمندگان ما به ویژه بسیجیان اصلی‌ترین عامل و انگیزه برای آنان اسلام بود، اما آیا در تنگه ابوقریب چنین توجهاتی را مشاهده کردیم، البته به ظاهر ذکر چند صلوات را در فیلم شاهد بودیم، اما روح کار از آنچه ما انتظارش را داشتیم بری بود؛ در همین رابطه باید یک نکته را متذکر شوم آن هم این‌که نباید این ایرادات را عملی خودخواسته از سوی کارگردان تصور کند، چون کارگردان خود به دلیل جوان بودن، جنگ را از نزدیک لمس نکرده است. برای همین چندان نباید از این شکل پرداخت تعجب کرد.

برای درک بهتر موضوع قیاسی انجام می‌دهم. در فیلم «پرواز در شب» رسول ملاقلی‌پور نیز ما وضعیتی را شاهد هستیم که در تنگه ابوقریب وجود داشت. چون در آن فیلم هم عده‌ای رزمنده باید از خاکریزی دفاع می‌کردند، اما چون کارگردان کار از نزدیک جنگ را لمس کرده بود، گرایشات شیعی و اسلامی را به خوبی در کار لحاظ کرده بود، برای همین بعد از سال‌ها هنوز هم این فیلم قابل دید است و به نوعی تماشاگر ایرانی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.

سوال پایانی موضوعی غیر از فیلم تنگه ابوقریب است. شما می‌خواهید فیلمنامه سریال مرحوم فرج الله سلحشور «حضرت موسی (ع)» را جلوی دوربین ببردید، اما در این مسیر سختی‌های بسیاری پیش روی شما است که پیرامون آن نیز اطلاع‌رسانی کرده‌اید درباره جدیدترین اتفاقاتی که برای این کار پروژه بزرگ داده توضیح دهید؟

تمام تلاش ما این است که بتوانیم کار خوب و ماندگار جلوی دوربین ببرم، چون کاری که می‌خواهد قصه‌ای قرآنی را جلوی دوربین ببرد باید بهترین امتیازات را دارا باشد، اما نکته‌ای در این میان وجود دارد، آن‌هم این‌که اقداماتی که پیرامون این سریال عظیم رخ می‌دهد به شدت کند است و من از آن به عنوان حرکت قطره چکانی نام می‌برم، اما به هر حال ما ناامید نمی‌شویم تا بتوانیم به امید خدا فیلمنامه مرحوم فرج‌الله سلحشور را جلوی دوربین ببرم.

داود کنشلو

انتهای پیام