به گزارش خبرنگار ایکنا؛ چهارمین نشست از سلسله نشستهای تخصصی نمایشگاه بینالمللی قرآن با عنوان «تصویر پیامبر (ص) در قرآن کریم» شامگاه روز جمعه، ۴ خرداد با سخنرانی ناصر مهدوی، پژوهشگر حوزه عرفان و فلسفه و امیر احمدنژاد، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در نمایشگاه بینالمللی قرآن برگزار شد. پیش از برگزاری نشست امیر احمدنژاد، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و نگارنده کتاب «بررسی روش تفسیری راغب اصفهانی» و محمد طباطبائی در خصوص کتاب «تفسیر امامیه در پژوهشهای غربی» توضیحاتی ارائه داد.
مجادلات پیامبران با خدا در قرآن؛ زمینه شناخت بهتر رسالت
احمدنژاد تصریح کرد: ما شبیه به این و درازدامنتر از این مورد را در مورد حضرت ختمی مرتبت داریم که در ابعاد مختلف مجادلاتی با خداوند صورت گرفته است. پیامبر(ص) در بازسازیی که از دیالوگهای پیامبر(ص) با خدا داشته، مواردی را نپذیرفته و اصرار بر نپذیرفتن آن دارند. یکی از موارد در این زمینه بحث آیه است، یعنی آنچه ما معجزه به آن میگوییم و بسیار مورد تقاضای پیامبر(ص) بود. ایشان از خدا خواستار یک نمونه حسی برای اثبات رسالت پیامبری بوده است که این تقاضاها مورد اجابت قرار نمیگیرد.
وی افزود: در آیاتی بالغ بر 20 مورد تقاضای آیه از سوی پیامبر(ص) رد شده و برای مثال به او گفته میشود که اگر میتوانی نردبانی را بگذار و به آسمان برو و آیهای را بیاور اما نمیتوانی و ما آیه و نشانه حسی را به تو نخواهیم دارد. پیامبر تحت فشار شدید مشرکان بود تا معجزه حسی نشان دهد، به خصوص این تقاضاها در سیاق سورههایی که معجزات پیامبران دیگر گزارش شده است، اوج میگیرد و وقتی پیامبر(ص) از معجزات دیگر انبیا میگوید، مخاطبان اصرار میکنند که اگر تو پیامبری باید معجزه داشته باشی و پیامبر(ص) هم این فشارها را منتقل میکند، هر چند ما این بخشهای گفتوگو را باید بازسازی کنیم؛ ما خواست پیامبر(ص) در قرآن را نداریم اما از پاسخهایی که داده میشود میتوان حدس زد که چه تقاضاهایی مطرح شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه در یک موضوع خاص به پیامبر(ص) به صورت جدی مطالبی آمده است که مفسران قرآن تعبیر عتاب را به کار بردهاند و آن را سرزنش خواندهاند؛ از جمله زمخشری تعابیر تندتری برای این عتابها به کار برده است. نکته مهم این است که باید به تکرار شدن این عتابها توجه کرد. تکرارشوندگی این عتابها اهمیت دارد و نکتهای است که مدام به پیامبر(ص) گفته میشود. یکی از این موارد، مجادلاتی که در قرآن بسیار تکرار شده است و در حوزه تلاش پیامبر(ص) برای نفی عذاب از امت است و تلاش او در مقابل خداوند مبنی بر اینکه وقتی تهدید به عذاب و جباریت میکند و در جبهه بندگان بایستد.
وی ادامه داد: دامنه بحث عذاب به آیات سوره اسراء توسعه مییابد و آیاتی که به پیامبر(ص) گوشزد میکند که در صورت ابلاغ شدن عذاب خواهد شد. ما در تفاسیر امامیه این مسئله را میبینیم و در اینجا بحث نوآورانهای مطرح نیست.
احمدنژاد افزود: در آیه «وَلَوْلَا أَن ثَبَّتْنَاكَ لَقَدْ كِدتَّ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئًا قَلِيلًا؛ و اگر تو را استوار نمىداشتيم، قطعاً نزديك بود كمى به سوى آنان متمايل شوى».(الاسراء، 74) با توجه به سیاق این آیه متوجه میشوید که پیامبر(ص) به دنبال ابلاغ نرمتری در خصوص آیاتی بود که بندگان را به مجازارت تهدید میکند و این زمینهساز مجادلاتی میشد و در همینباره اینگونه آیات میآید.
وی در پایان گفت: مطالعه مجادلات پیامبر(ص) با خدا ضمن روشن شدن تصویر پیامبر(ص) در قرآن کمک خواهد کرد تا بخشهای ناگفته زیادی درباره گفتمان اصلی قرآن در حوزه پیامبری و هدایت را آشکار شود. در نتیجه همه این مجادلات خشم پروردگار در خصوص پیامبران را نمیبینید کما اینکه در خصوص حضرت ابراهیم(ع) و پس از مجادله ایشان با خداوند طوری در آیه «إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُّنِيبٌ؛ زيرا ابراهيم، بردبار و نرمدل و بازگشتكننده [به سوى خدا] بود»(هود، 75) تحسین هم میشوند که در هیچ جای قرآن کسی چنین تحسین نشده است.
پیامبر تقویتکننده اخلاق
مهدوی به عنوان سخنران بعدی این نشست در آغاز سخنانش گفت: ما تصویر خوشایندی چه در متون کلاسیک کلامی و چه متون فقهی از پیامبر(ص) ارائه نکردهایم. دامنه تصویر پیامبر در قرآن آنقدر وسیع است که انتخاب بخشی برای بیست دقیقه بسیار دشوار است اما به عنوان مسلمانی دردمند که به این شخصیت علاقهمندم بخشهایی را دستهبندی میکنم.
وی تصریح کرد: قرآن متن حیرتانگیزی است اما شیوه ما در تعامل با قرآن در راستای تغییر مدل زندگیمان نبوده و آنرا مقدس کردهایم، بدون آنکه در واقع سعی کنیم پنجره قرآن را بگشاییم و از آن سود ببرند. ما هرگز در مقابل قرآن شگفتزده نشدهایم، چون از سر نیاز به سراغ او نرفتهایم.
مهدوی افزود: علت این است که کسی که میخواهد به سراغ قرآن برود باید از منبع آگاهی برخوردار باشد، مسلمانان بیش از آنکه جستجوگر و اهل اندیشه و تاملات جدی باشند در تاریخ منقاد و سربه زیر بودهاند و این حسن مسلمانان قلمداد شده است اما اگر آگاهی نباشد درد نخواهد بود و در این صورت طبیب درمان نخواهد کرد. ما به انواع تلاوتها و برخوردهای ظاهری در قبال قرآن انس گرفتهایم که سر جای خود نیکوست اما این فرهنگ ایجاد نشده است که یک مسلمان از سر تشنگی به سراغ قرآن برود.
وی ادامه داد: شما پیامبر اسلام(ص) را در چند صورت در قرآن میبینید، اولین تصویری که از پیامبر(ص) وجود دارد در خصوص ماموریت اوست. پیامبر(ص) از طرف خداوند شاهد ظلم برخی به برخی دیگر است و همین انگیزهای است که فرد از ظلم و ستم دوری گزیند. درباره پیامبر(ص) آمده است که بیمزد و منت بگوید که اندیشههای سازنده چقدر میتواند در شخصیت انسانها تاثیرگذار باشد. عزیزترین موجوداتی که خداوند آفریده است پیامبراناند که نقشهایی بیبدیل داشتهاند و انگیزههای اخلافی میدادند و عقل خفته انسانها را بیدار میکردند. ما امروز به بشیر و نذیر الهی نیازمندیم که مشوقهای جهان انسانیاند. در هر دورهای انگیزههای اخلاقی ضعیف شود جهان شبیه جهنم میشود، تنها در قرن بیستم نزدیک به 100 میلیون انسان کشته شده است و این به خاطر آن است که انسانها انگیزههای اخلاقی خود را از دست دادهاند.
پیامبر(ص) روشنایی جهان
این پژوهشگر عرفان تصریح کرد: در آیات دیگری مطرح شده است که انسانها انگیزه اخلاقی مییابند تا خداوند را در همه عرصههای هستی تجربه کنند. رسالت پیامبران ایجاد ایمان است. پیامبران علاوه به بشارت و انذار، سراج منیراند و آمدهاند تا روشنایی را بیشتر کنند. از این جا به بعد میبینید قصه جدیتر میشود. کلامی پیامبرانه است که جهل و نادانی را زمینگیر کرده و عقل آدمیان را متبلور کند. چراغ اینجا روشنایی عقلانی است. هر زمانی عقل انسان در مرحله طفولیت، ناتوانی و ضعیف است، رنج و مصیبت از هر گوشهای وارد میشود. پیامبران میخواهند به دست انسانها روشنایی داده و قوت عقل را چند برابر کرده و انسانها را وادار به تامل کنند. آیا با این منطق ممکن است کسانی چراغ عقل را خاموش کند و بگویند ما پیرو پیامبر(ص) هستیم. وقتی کسانی انگیزه اخلاقی ایجاد کنند، راه سلوک معنوی به خداوند را بگشایند و مدافع خرد انسانی باشند، رحمت برای همه عالمیان خواهند بود.
انتخاب پیامبر(ص) به واسطه عشق او به انسان بود
وی با طرح این پرسش که چرا حضرت محمد پیامبر(ص) شد؟ گفت: بر اساس آیات قرآنی حضرت محمد(ص) پیامبر شد، برای اینکه روح دردمندانهای داشت. او وجودی بود که بیمزد و منت میبخشید. عشق را میتوان با پیامبران تفسیر کرد. آیه «وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ ۖ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَىٰ رَبِّ الْعَالَمِينَ؛ و بر اين [رسالت] اجرى از شما طلب نمىكنم. اجر من جز بر عهده پروردگار جهانيان نيست»(الشعراء، 109) از آیات استراتژیک است. پیامبران عاشق انسانهایی بودند که به ایشان عتاب میکردند. عشق پیامبران یک طرفه و بدون چشم داشت بود. پیامبران میگویند ما آمدهایم که رنج بشر را کم کنیم.
این پژوهشگر عرفان تصریح کرد: پیامبر(ص) انتخاب شد چون روح سرشاری از عشق و محبت داشت، حتی نسبت به مخالفان و معاندان کینه نداشت و فردی مانند ابوسفیان را بهراحتی بخشید. در این آیه خداوند می فرماید که رنج شما برای پیامبر(ص) دشوار است. پیامبر(ص) آمده است تا بیمزد و منت خار را از سر راه انسانها بردارد.
مهدوی در پایان گفت: ما این مطالب را در آیه «لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُم بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ قطعاً؛ براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است شما در رنج بيفتيد، به [هدايت] شما حريص و نسبت به مؤمنان، دلسوز مهربان است»(التوبه، 128) میبینیم. در این آیات پیامبر مشتاق مردم و به دنبال جذب آنهاست و بهانهای میخواهد تا دل آنها را به دست آورد. پیامبر(ص) برای دلربایی آمده بود. روش پیامبر(ص) در نهایت فروتنی بود. او چون از طرف خدا آمده بود، سر سوزنی به دیگران تکبر نمیورزید.
گزارش از میثم قهوهچیان
انتهای پیام