کتابخانه تخصصی جنگ؛ گنجینه‌ای با بیش از 23 هزار منبع/ نبض فرهنگی جامعه را رصد کنیم
گروه جهاد و حماسه ــ مدیر کتابخانه تخصصی جنگ گفت: تمرکز اصلی کتابخانه تخصصی جنگ بر گردآوری، سازماندهی و اشاعه منابع و اطلاعات مرتبط با «جنگ ایران و عراق» است، اما در راستای تحقق چنین هدفی به قصد مطابقه و مطالعه تا حدی پا را از این مرز فراتر گذاشته و به کلیات جنگ، شهید و شهادت و به سایر جنگ‌های تأثیرگذار در منطقه و یا جهان نیز پرداخته است.
نصرت‌الله صمدزاده، مدیر کتابخانه تخصصی جنگ، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، با اشاره به کتابخانه تخصصی جنگ اظهار کرد: شکل‌گیری هر حوزه تخصصی و پویایی آن در دوره‌های گوناگون و سرنوشت آن در آینده مطالعه و پژوهش و در واقع حیات و ممات هر حوزه تخصصی تابع برخی شرایطی است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، به ویژه در دایره مطالعات علوم انسانی، تأسیس کتابخانه‌های تخصصی است. شاید بتوان گفت بدون وجود این‌گونه کتابخانه‌ها، آینده مناسبی برای مطالعات حوزه‌های تخصصی مرتبط با علوم انسانی متصور نیست.
وی ادامه داد: از حیث محتوا نیز موضوع جنگ در تمام دنیا یکی از مهم‌ترین زمینه‌های مطالعاتی را فراهم کرده است که خروجی آن‌ها در ادبیات و هنر ممالک مختلف نمایان است و در بسیاری از فرهنگ‌ها توجه کافی به این حوزه موضوعی به نوعی توجه به امنیت ملی و امنیت فرهنگی اجتماعی آن کشورها محسوب می‌شود و بهای خاصی بدان می‌دهند. این مطلب را می‌توان از تعدد رمان‌ها و آثار سینمایی که سالانه با سوژه‌ها و موضوعات مرتبط با جنگ‌ها منتشر می‌شوند بهتر درک کرد.
مدیر کتابخانه تخصصی جنگ تصریح کرد: در کشور ما نیز موضوع مهم و معاصری همچون «جنگ ایران و عراق» یا «دفاع مقدس» از همین زاویه قابل اعتناست. شاید بهترین تعبیر در ضرورت برپایی این‌گونه مراکز اطلاع‌رسانی و ترویجی همان تعبیر گنج برای جنگ باشد. بنابراین معتقدیم بخشی از فرهنگ معاصر یا فرهنگ عصر انقلاب اسلامی تحت تأثیر کنشگران میدان همین جنگ قرار داشته است و به همین خاطر از ابتدای جنگ آثار متعددی در این زمینه منتشر شده است و به مرور زمان این آثار به لحاظ کمی بیشتر و بیشتر شده است و ضرورت کتابخانه‌ای شدن را در ذهن فعالان و پژوهشگران نمایان کرده و در واقع کار ما و مراکزی نظیر ما لبیک به این صدای رسا بوده است.
وی بیان کرد: پس فهم ضرورت تأسیس چنین کتابخانه‌ای برای تمرکز منابع منتشره شده این حوزه موضوعی و خدمات‌رسانی به فعالان فرهنگی و نیز دانشجویان و پژوهشگران چندان دشوار نیست و طبیعی است که حوزه هنری به عنوان یکی از مراکز فعال و تأثیرگذار در نشر آثار مکتوب و هنری در زوایای مختلف انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی این ضرورت را بیش از دیگران احساس کرده باشد و ایجاد «کتابخانه تخصصی جنگ» در دل یکی از تأثیرگذارترین دفاتر نشر آثار دفاع مقدس، یعنی «دفتر ادبیات و هنر مقاومت» پاسخی به این ضرورت باشد تا به مثابه یک مرکز ملی از همه مراجعان به منابع دفاع مقدس حمایت و پشتیبانی کند.
مدیر کتابخانه تخصصی جنگ تصریح کرد: کتابخانه تخصصی جنگ رسماً در 31 شهریور 1379 آغاز به کار کرد و از آن زمان تاکنون، که بیش از 17 سال از عمر خود را سپری کرده است، به تناسب تلاشی که دست‌اندرکاران این کتابخانه داشته‌اند با رشدی موزون توانست جایگاه مناسبی را در میان همگان پیدا کند و به عنوان یک «کتابخانه تخصصی» مؤثر در مطالعات ملی موضوع «جنگ ایران و عراق» یا «دفاع مقدس» مطرح شود. به گونه‌ای که اکنون به مانند یک کتابخانه ملی و مرجع این موضوع شناخته می‌شود.
وی یادآور شد: تمرکز اصلی کتابخانه تخصصی جنگ بر گردآوری، سازماندهی و اشاعه منابع و اطلاعات مرتبط با «جنگ ایران و عراق» است، اما در راستای تحقق چنین اهدافی به قصد مطابقه و مطالعه تا حدی پا را از این مرز فراتر گذاشته و به کلیات جنگ، شهید و شهادت و به سایر جنگ‌های تأثیرگذار در منطقه و یا جهان نیز پرداخته است. به این ترتیب منابع مرتبط با جنگ جهانی اول و دوم، تعارضات افغانستان، لبنان، فلسطین، بوسنی و هرزگوین و درگیری‌های منطقه خلیج فارس و کشور عراق نیز بخشی از منابع این کتابخانه است.
صمدزاده اظهار کرد: در کتابخانه تخصصی جنگ تلاش شده است تمام منابع مکتوب اعم از کتاب، نشریه و تا حدودی پایان‌نامه مرتبط با «جنگ ایران و عراق» گردآوری شوند و در همین راستا کتابخانه همواره به‌روز باشد.
وی افزود: کتابخانه تخصصی جنگ حدود 23 هزار عنوان کتاب تخصصی به زبان‌های فارسی، عربی و لاتین دارد که از میان آن‌ها حدود 17 هزار و 500 عنوان به موضوع جنگ ایران و عراق مرتبط است و بیش از 16 هزار و 500 شماره نشریه تخصصی را نیز در همین موضوع در اختیار دارد و در مجموع با بیش از 40 هزار منبع تخصصی اعم از کتاب، نشریه، پایان‌نامه، لوح فشرده، و دیگر منابع در گوشه‌ای از ساختمان حوزه هنری و در فضایی حدود 150 متر مربع با 5 نفر کارشناس ثابت فعالیت می‌کند و 1480 نفر عضو دارد و تاکنون بیش از 75 هزار کتاب امانت داده است و فهرستی بلندبالا از انواع فعالیت‌ها و تعاملات با اشخاص، پژوهشگران، دانشجویان، مراکز مختلف آموزشی، فرهنگی، مطالعاتی و نشر آثار در کارنامه خود دارد.
مدیر کتابخانه تخصصی جنگ با اشاره به فعالیت‌های این کتابخانه، گفت: تشکیل مجموعه آرشیوی نسبتاً جامع از کتاب‌ها و نشریات موضوع «جنگ ایران و عراق/ دفاع مقدس» با امکان انواع گزارش‌گیری و آماردهی، ابداع رده‌بندی بومی برای مجموعه‌سازی کتاب‌ها با محوریت تاریخ و فرهنگ ایران، تهیه آیین‌نامه اداری و تشکیلاتی، تدوین انواع دستورالعمل‌ها و فرم‌های متنوع کاربردی در بخش‌های مختلف، تدوین الگوی گزارش کار دقیق و مفصل ماهانه در بخش‌های مختلف، رهیافت جدید به اطلاعات کتابشناختی در تشکیل بانک‌های اطلاعاتی، تولید آثار منبع‌شناختی و کارنامه‌های نشر، کارشناسی در تولید انواع راهنماها و مراجع، مطالعه در خصوص تناسب آن‌ها با نظام کتابداری، برنامه‌ریزی برای تألیف ملزومات علمی کتابداری و عملیاتی کردن آن‌ها همچون «سرعنوان‌های موضوعی جنگ» و «فهرست مستند اشخاص و مؤسسات» در شکلی متفاوت از انواع رایج، گسترش فیلدها یا شناسه‌های اطلاعاتی به تبع نیازهای جاری مراجعان و فعالیت‌های ملی در موضوع دفاع مقدس به تعداد بیش از دو برابر شناسه‌های استاندارد کتابداری، بازتعریف مفاهیم جاری کتابداری از نوع‌شناسی آثار در قالب‌های مختلف به ویژه مستندنگاری‌ها تا نوع‌شناسی کتابخانه‌ها و شناسه‌های اطلاعاتی، مشارکت در برنامه‌های فرهنگی سایر مراکز همچون مراکز فرهنگی، کتابخانه‌ها، جشنواره‌ها، جوایز انتخاب کتاب، نشست‌ها و نقدها، ایجاد زمینه مشورتی برای کارسازی و تأمین منابع مطالعاتی و پژوهشی دانشجویان، پژوهشگران، نویسندگان، فیلم‌سازان و سایر علاقه‌مندان از جمله فعالیت‌های کتابخانه تخصصی جنگ به شمار می‌رود.
وی یادآور شد: مطالعه پیرامون اقتصاد کتابخانه‌داری و پیگیری راه‌هایی برای کاهش وابستگی اقتصادی کتابخانه به بیت‌المال؛ مطالعه در خصوص نسبت پژوهش با کتابخانه تخصصی و چرایی نبود ارتباط کنونی بین این دو مقوله مهم؛ مطالعه در لزوم سازماندهی جشنواره‌های کتاب، موجود در عرصه ملی و نسبت آن‌ها با کتابخانه و کتابداری؛ مطالعه در لزوم تبیین مشخصات کتاب استاندارد در حوزه‌های سیاست‌گذاری و نظارتی؛ پیگیری چرایی نارسایی‌های نشر و ناکارآمدی برخی حمایت‌ها، تولیت‌ها و سیاست‌گذاری‌ها؛ پیگیری وضعیت نامطلوب کنونی نرم‌افزارهای کتابداری و اطلاع‌رسانی و به تبع آن نارسایی بسیاری از بانک‌های اطلاعاتی و لزوم نگارش نرم‌افزار ویژه ملی در این حوزه از دیگر فعالیت‌های کتابخانه تخصصی جنگ به شمار می‌رود.
صمدزاده اظهار کرد: تلاش شده است تمام منابع مکتوب اعم از کتاب و نشریه و تا حدودی پایان‌نامه مرتبط با «جنگ ایران و عراق» گردآوری شوند و از این حیث کتابخانه همواره به‌روز باشد.
وی افزود: اکنون از منابع تخصصی این کتابخانه، حدود 16 هزار و 800 عنوان کتاب به زبان فارسی، 700 عنوان کتاب به زبان‌های لاتین و عربی و 16 هزار و 500 شماره نشریه تخصصی و 310 عنوان پایان‌نامه و 950 لوح فشرده در موضوع «جنگ ایران و عراق» و «دفاع مقدس» هستند.
مدیر کتابخانه تخصصی جنگ تصریح کرد: از آنجا که این کتابخانه تمایل دارد که در مطالعات و پژوهش‌های جاری نقش فعالی را برعهده داشته باشد هر ساله آمار و اطلاعات قابل توجهی را از روند سیر نشر کتاب در موضوعات گوناگون در اختیار می‌گذارد.
وی ادامه داد: مطابق این آمار، انتشار کتاب‌های موضوع «جنگ ایران و عراق» در این دوره سی و هشت ساله نشر (1359 تا 1396) به لحاظ کمی و از نظر تعداد سالانه به پنج دوره تقسیم می‌شوند که شامل این دوره‌هاست: دوره اول 1359 تا 1367 (9 ساله) با متوسط سالانه نشر کتاب حدود 107 عنوان؛ دوره دوم 1368 تا 1374 (7 ساله) با متوسط سالانه نشر کتاب حدود 174 عنوان؛ دوره سوم 1375 تا 1382 (8 ساله) با متوسط سالانه نشر کتاب حدود 380 عنوان؛ دوره چهارم 1383 تا 1387 (5 ساله) با متوسط سالانه نشر کتاب حدود 629 عنوان؛ دوره پنجم 1388 تا 1396 (9 ساله) با متوسط سالانه نشر کتاب حدود 944 عنوان.
مدیر کتابخانه تخصصی جنگ تصریح کرد: همواره روند نشر کتاب دفاع مقدس به لحاظ کمی در حال ازدیاد بوده است. گرچه برخی از اصحاب نگارش و پژوهش این رقم را هم کم می‌دانند، اما کارشناسان این کتابخانه قائل به آن هستند که نه تنها این رقم کافی است، بلکه اگر کمتر از این هم بود اشکالی در ترویج کتاب دفاع مقدس، که اساس فعالیت‌های ما را تشکیل می‌دهد، ایجاد نمی‌شد.
وی بیان کرد: کتابخانه تخصصی جنگ حوزه هنری از ابتدای تأسیس همواره به دنبال آن بوده تا در کنار وظایف استاندارد خود همچون شناسایی، گردآوری، مجموعه‌سازی، تولید اطلاعات، اطلاع‌رسانی کتاب‌ها و سایر منابع به نقش اجتماعی و فرهنگی کتابخانه بهای بیشتری بدهد.
صمدزاده اظهار کرد: همواره تلاش کردیم که کتابخانه‌ها، به ویژه کتابخانه‌های تخصصی و مرجع، بتوانند نبض فرهنگی جامعه را رصد کنند و دماسنج فرهنگی اجتماع باشند. مسلماً چنین دیدگاهی زیرساخت و راهبردی می‌طلبد تا آن را عملی کند. نمی‌گویم به این اهداف رسیده‌ایم اما تلاشمان پیوسته بدان سو بوده است؛ بنابراین همواره از مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی و مطالعاتی حوزه موضوعی دفاع مقدس استقبال کرده‌ایم و کتابخانه را بدون حضور مؤثر در فرهنگ و اجتماع بی‌مسما دانسته‌ایم و آن را به مثابه انباری فرض نکرده‌ایم که منتظر باشیم تا کسی بیاید و تقاضایی کند، بلکه به نیازهای پیرامون خودمان و خواسته‌های سطح ملی توجه کرده‌ایم و برای رفع آن‌ها طرح و برنامه ارائه داده‌ایم.
وی بیان کرد: یکی از ویژگی‌های این کتابخانه و تلاش‌هایی که در مسیر رشد انجام داده آن است که اولویت‌های ما نیز در هر دوره‌ای تغییر کرده است. اوایل فعالیت کتابخانه (سه چهار سال اول) که با مشکل مالی مواجه بودیم فکر می‌کردیم که اولویت اصلی ما در پیشبرد برنامه‌هایمان نبود اعتبار مالی مناسب است. اکنون با وجود همان ضعف دیگر آن را اولویت خود نمی‌دانیم. اکنون اولویت اصلی نیروی انسانی آموزش‌دیده، کارآمد، متخصص و متعهد است که متأسفانه مراکز دانشگاهی و آموزشی ناتوان از تحویل چنین نیروهایی به جامعه هستند و از نبود و کمبود آن‌ها اکثر مشاغل در رنج هستند.
مدیر کتابخانه تخصصی جنگ تصریح کرد: تلاش کردیم در این کتابخانه با آموزش‌ها و برپایی کارگاه‌های متعدد این نقص را جبران کنیم و توان کارشناسی مجموعه خود را ارتقا دهیم.
وی افزود: یکی دیگر از مشکلات مهم پیش روی ما نبود زیر ساخت شبکه‌ای و نرم‌افزاری واحد در گردش اطلاعاتی کتاب و سایر منابع مطالعاتی است. متأسفانه در کشور یکی از راهبردی‌ترین مسائل (منظورم شبکه نرم‌افزاری کتاب است)، به بخش خصوصی و کارگزاری‌های پراکنده و غیرمتمرکز سپرده شده است و همان اتفاقی را که مؤسسات کمک آموزشی در آموزش و پرورش رقم زده‌اند (یعنی حکومتی مستقل برپا کرده‌اند) در کتابخانه‌داری هم پیش آمده است با این تفاوت که هزینه مؤسسات کمک آموزشی را مردم تأمین می‌کنند ولی هزینه این مؤسسات نرم‌افزاری کتابخانه‌داری را دولت از بیت‌المال تأمین می‌کند که با یک هزارم این هزینه که در طول این سالیان (حدود 20 سال) صرف آن‌ها کرده است (صحبت از ده‌ها میلیارد تومان است) می‌توانست یک شبکه ملی واحد با برکات فراوان تأسیس کند.
صمدزاده اظهار کرد: معتقدم هنوز هم برای این کار دیر نیست. اگر واقعاً به اقتصاد مقاومتی فکر می‌کنیم یکی از راه‌های رسیدن به آن در کتابخانه‌داری تولید شبکه نرم‌افزاری ملی کتاب از سوی دولت است که هر کتابخانه ریز و درشتی به یک نسبت از آن بهره ببرد و این‌گونه نباشد که کتابخانه ملی حدود یک میلیارد و چهارصد میلیون تومان صرف نرم‌افزارش کرده باشد (فارغ از پشتیبانی‌های سالانه) اما اداره آن نرم‌افزار در اختیار خودش نباشد و نتواند سایر کتابخانه‌ها را به شبکه خود متصل کند.
وی بیان کرد: امیدواریم روزی برسد کتابخانه‌ها از خوش‌نشینی در کلام مسئولان فرهنگی خارج شوند و قدر ببینند و در صدر بنشینند. البته برآورده شدن این آرزو از سوی دیگر بستگی تام به عملکرد خود کتابخانه‌ها نیز دارد که از این رخوت و خمودگی و خواب‌آلودگی بیرون بیایند و در روند توسعه فرهنگی کشور مشارکت فعال داشته باشند.
گفت‌وگو از زینب رازدشت
انتهای پیام
عالیه 
