بحران کرونا و تحقق بندهایی از بخش «فضای مجازی» سند راهبردی

سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی چهارمحال‌وبختیاری با چشم‌اندازی ۸ ساله، مبحث رسانه‌ها و فضای مجازی و تولید محتوای قرآنی را مورد توجه ویژه قرار داده و چندین اقدام شاخص و مؤثر را در این حوزه تعریف کرده است که از جمله می‌توان به «تشکیل دبیرخانه تولید محتوا» در سازمان فضای مجازی سراج استان، «تشویق و حمایت از فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآنی مجازی توسط نهادها و خبرگزاری‌ها از جمله خبرگزاری‌ ایکنا و «افزایش برنامه‌های قرآنی صدا و سیما» اشاره کرد.

اخیراً با شیوع کرونا و با جبر شرایط، اجرایی شدن این برنامه‌ها در حوزه فعالیت‌های قرآنی را به‌ویژه در بخش آموزش مجازی شاهد هستیم. بر اساس شناسنامه این اقدامات تعریف شده در سند، صدا و سیما، جهاد‌دانشگاهی و سازمان فضای مجازی سراج استان از جمله نهادهای مؤثر در اجرای این اقدامات در حوزه رسانه و فضای مجازی هستند اگرچه بسیاری از دستگاه‌های اجرایی دیگر موظف شده‌اند در راستای تحقق این اهداف تلاش کنند.

طراحی پورتال جامع فعالیت‌های قرآنی استان یکی از برنامه‌های سند است که وب‌سایت اطلاع‌رسانی مؤسسات و خانه‌های قرآن، سامانه آموزش مجازی قرآن، سامانه اطلاعات مراکز و فعالان قرآنی و سامانه ثبت اطلاعات فعالان قرآنی استان و مدیریت هر گونه خدمات به مؤسسات قرآنی از موارد پیش‌بینی شده در پورتال امور قرآنی استان است و امروزه جای خالی این پورتال کاملاً محسوس است.

در گزارش پیش رو، ایکنا چهارمحال‌وبختیاری به بررسی بخش‌های «فضای مجازی» سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی و مشکلات اجرايى شدن سند در حوزه تولید محتوای قرآنی و فعالیت‌های مؤثر قرآنی در فضای مجازی، از ديدگاه مدیر سابق فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهرکرد و سپس، رئیس سازمان فضای مجازی سراج استان پرداخته است.

افراسیاب صادقی، دکترای فلسفه تعلیم و تربیت و مدیر سابق فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهرکرد در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی استان با همفکری متخصصان حوزه قرآن اعم از اساتید دانشگاه و مدرسان قرآن و مدیران باسابقه مؤسسات قرآنی تهیه شد، اظهار کرد: ساعت‌ها وقت و انرژی گذاشته شد تا این سند که یک خواسته و مطالبه از سوی شورای هماهنگی و توسعه فعالیت‌های قرآنی و معاونت قرآن و عترت اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بود تدوین شود؛ لذا این سند دارای متولی مشخص است و یک پیشنهاد شخصی یا سلیقه‌ای نبود که یک روز پیشنهاد و روز دیگر رد شود.

فعالیت‌های قرآنی قائم به شخص در فضای مجازی

وی ادامه داد: در بدو امر گروهی از نخبگان مسئول تدوین این سند شدند، سندی که به‌‌عنوان یک ایده‌ در جمع‌بندی جلسات شورای توسعه فعالیت‌های قرآنی مطرح شده بود و یک خواسته جمعی از سوی اعضا بود. گروه تدوین‌گر، این سند را با در نظر داشتن بومی‌سازی اقدامات و اهداف و توجه به ظرفیت‌های تک‌تک شهرستان‌ها تهیه کرد. وقتی سند تدوین و اعلام عمومی شد، لازم بود که متولیان اصلی سند آن‌ را وارد فاز اجرایی کنند و برای این کار نیازمند اعتبارات مشخص و نیروی انسانی برای اجرا و نظارت و ارزیابی و ... بود که متأسفانه بنده این نگاه حقیقی و عینی و اراده‌ لازم را برای عملیاتی شدن سند، مشاهده نکردم.

صادقی تصریح کرد: سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی به دلیل جامعیت و نگاه نوآورانه مورد استقبال دیگر استان‌ها قرار گرفت و از آن استفاده کردند اما با توجه به عملکردی که در استان مشاهده شد، به‌ نظر می‌رسد اجرای یک سند ساختارمند قرآنی که منجر به ارتقای شاخص‌های قرآنی شود، در اولویت قرار ندارد.

مدیر سابق فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهرکرد با بیان اینکه جلسات متعدد برگزار و وقت و انرژی زیادی برای همفکری و بحث و گفت‌وگو صرف شد، ادامه داد: تمامی مراحل تنظیم از طرح ایده اولیه تا تدوین و تبلیغات و طی تشریفات رونمایی با حضور مسئولان استانی و کشوری انجام شد اما درست در مرحله عملیاتی شدن، این سند به حاشیه رفت و در بایگانی قرار گرفت.

صادقی با بیان اینکه تدوین سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی در راستای اجرای فعالیت‌های ضابطه‌مند و حساب شده در حوزه قرآنی بود، تصریح کرد: فعالیت‌های قرآنی غالباً قائم به شخص و یا جزیره‌ای هستند و چه بسا فعالیت‌هایی که به‌ویژه در حوزه فضای مجازی، با سلیقه‌های فردی و احساس ضرورت به‌صورت موردی در این یا آن مرکز قرآنی انجام می‌شود، پیداست که برنامه مدون و فکر شده‌ برای این دست فعالیت‌ها اندک و جای خالی سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی محسوس است.

این مدرس دانشگاه در استان بیان کرد: بخش مهمی از سند به فعالیت‌های قرآنی در فضای مجازی اختصاص دارد که تدوین بانک قرآنی از فعالان و محتواهای قرآنی، ایجاد پورتال جامع قرآنی، ایجاد سامانه آموزش مجازی قرآن و دیگر اقدامات برای ارتقای سطح فعالیت‌های قرآنی در فضای مجازی پیش‌بینی شده بود. از قضا با شیوع کرونا، بخشی از این اقدامات عملیاتی شده است و شاهد برگزاری دوره‌ها و کلاس‌های قرآن در فضای مجازی و نیز محافل و مجالس قرآنی در این فضا هستیم.

اجراى سند مقدم بر تدوين آن است

یزدان یگانگی، رئیس سازمان فضای مجازی سراج واحد چهارمحال‌وبختیاری، در گفت‌وگو با ایکنا، با مهم خواندن کار تدوین و تصویب سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی استان، اظهار کرد: این سند چشم‌اندازی را برای توسعه و ارتقای سطح فعالیت‌های قرآنی در استان ترسیم می‌کند که با چندین جلسه کار کارشناسی و صرف وقت، تهیه شد و در زمان رونمایی آن در سال ۹۶، افق روشنی را در عرصه قرآنی استان نوید می‌داد. اما اجرایی شدن سند مهم‌تر از تدوین آن بود که متأسفانه تاکنون این اتفاق نیفتاده است.

وی ادامه داد: سازمان فضای مجازی سراج عهده‌دار بخش فعالیت‌های مجازی این سند شد که در همین راستا سازمان به‌عنوان دبیرخانه تولید محتوا، معرفی شد. با این توضیح که سازمان سراج یک مجموعه مردمی است و بودجه مصوبی به آن تعلق نمی‌گیرد اما کم و بیش تولیداتی داشته است که تولید نرم‌افزار قرآن برای کودکان یا اپلیکیشن‌های قرآنی‌، برگزاری کلاس‌های سواد فضای مجازی برای قرآنیان و ارتباط مستمر با خبرگزاری ایکنا در تولید مطالب و گزارش‌ها از جمله این اقدامات است.

رئیس سازمان فضای مجازی سراج استان در خصوص اهداف تعریف شده در سند برای ایجاد دبیرخانه تولید محتوای قرآنی، گفت: در این سند آمده است که دبیرخانه تولید محتوا به‌منظور تولید و انتشار محتوای جذاب قرآنی در فضای مجازی با راهبرد تجمیع ایده‌ها و استفاده از ظرفیت‌های بومی استان و با پشتوانه هیئت اندیشه‌ورز و فنی تشکیل می‌شود. از فعالیت‌های دیگر این دبیرخانه شناسایی و رصد فعالیت‌های شاخص در فضای مجازی در زمینه تولید محتوای قرآنی با هدف حمایت و تشویق و گسترش و شبکه‌ای کردن این فعالیت‌ها خواهد بود.

تفاهم‌نامه‌ اجراى سند در حوزه فضاى مجازى

یگانگی تأکید کرد: سازمان سراج به‌عنوان دبیرخانه تولید محتوا باید محتوای قرآنی کارشناسی شده از سوی قرآنیان و حداقل اعتبارات را در اختیار داشته باشد. در همین راستا در هفته‌های اخیر تفاهم‌نامه‌ای با اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان امضا کردیم که ارتقای سطح تعاملات با این اداره در حوزه رسانه‌ای و فضای مجازی و نیز تولید محتوا با عزم طرفین در دستور کار قرار گرفت. سراج در صورت تأمین محتوای اولیه و اطلاعات لازم قرآنی و تأمین اعتبار این آمادگی را دارد که تولید محتوای قرآنی را به‌صورت جدی پیگیری کند.

رئیس سازمان فضای مجازی سراج با بیان اینکه اجرای سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی چه از سوی این سازمان و چه سایر نهادها نمره خوبی نمی‌گیرد، افزود: در حوزه قرآن کریم کارهای فراوانی می‌توان انجام داد؛ چرا که محتوای قرآنی آماده و قرآن سراسر محتواست؛ لذا کار کارشناسان قرآنی را می‌طلبد که این محتوا را استخراج کنند و در اختیار کارشناسان فنی رسانه قرار دهند تا تولیدات جذاب و فاخر و هنرمندانه تولید کنند و در اختیار نسل جدید قرار دهند.

یگانگی با بیان اینکه اجرای سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی استان در گرو مطالبه رسانه‌هاست‌، تصریح کرد: همه دستگاه‌ها در این سند نقشی را عهده‌دار هستند؛ لذا این مطالبه از مسئولان استان به‌ویژه نهادهای متولی قرآنی و نیز شورای فرهنگ عمومی استان باید از سوی رسانه‌ها مطرح شود تا بتوان هر چه سریع‌تر راهکاری برای اجرایی کردن سند یافت. ما نیز آمادگی خود را در سازمان سراج اعلام می‌کنیم که با وجود محدودیت‌های اعتباری، کمکی هر چند اندک در راستای ارائه خدمت به مؤسسات و مراکز قرآنی استان ارائه دهیم، البته ارتباطاتی با مراکز قرآنی استان وجود دارد که باید تقویت شود.

وی با بیان اینکه امضای تفاهم‌نامه با اداره امور قرآنی استان در راستای عملیاتی کردن مأموریت سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی بوده است، توضیح داد: این تفاهم‌نامه جهت تسهیل اختصاص اعتبارات و رسمیت‌بخشی به خدمات آموزشی و تولید محتوای قرآنی سازمان سراج امضا شد که از حدود دو هفته پیش بخشی از دوره‌های آموزش سواد فضای مجازی با همکاری اتحادیه مؤسسات قرآنی استان برای مدیران مؤسسات قرآنی آغاز شده است.

یگانگی تصریح کرد: بخش تولید محتوا در این تفاهم‌نامه نیز منوط به عملیاتی شدن برنامه‌های پیش‌بینی شده و تأمین محتوای اولیه قرآنی از سوی اساتید قرآنی است. در واقع آنان باید اهداف و خط مشی را بر اساس ضرورت‌ها و نیازها تعیین کنند تا تولید محتوا انجام شود.

اگر چه شیوع کرونا توفیقی اجباری را در اجرایی شدن بندهایی از سند راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی چهارمحال‌وبختیاری در حیطه آموزش مجازی قرآن کریم و پی بردن مجموعه جامعه قرآنی به این حوزه مغفول مانده، رقم زد، اما به‌نظر می‌رسد باید برای تحقق صد درصدی اقدامات و اهداف تعریف شده در سند، گام‌های محکم‌تر و بلندتری از سوی تمامی نهادهای اجرایی و مسئولان فرهنگی و قرآنی در حمایت از این دست فعالیت‌ها برداشته شود.