فرهنگ؛ زیربنای شاکله جامعه/ معاونت فرهنگی از سایر بخش‌ها مجزا نیست

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین صغیرا، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد با اشاره به اینکه اگر جامعه‌ای حیات فرهنگی نداشته باشد در واقع مرده است، اظهار کرد: مارکس معتقد بود که اقتصاد زیربنای اصلی جامعه است و مابقی مقوله‌ها روبنا هستند حال آنکه باید گفت آموزه‌ها و مبانی قرآن کریم و روایات اهل‌بیت(ع) این ذهنیت را به ما می‌دهند که اتفاقا اگر فرهنگ در زیربنای کار قرار گیرد و مقوله‌های دیگر در روبنا باشند، تکلیف برایمان روشن خواهد شد و اگر چنین شود، فرهنگ در تمامی ساحت‌های دیگر از سیاست گرفته تا علم، اقتصاد، اجتماع، اخلاق، سبک زندگی و غیره حرفی برای گفتن دارد.

وی ادامه داد: دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و حوزه‌ها و مدارس علمیه اگر نگاه زیربنایی به فرهنگ را در حوزه کاری خود ساری و جاری کنند، این مراکز فرهنگ‌مدار خواهند شد؛ با چنین نگاهی، تقسیم‌بندی بخش‌های دانشگاه یا حوزه به معاونت فرهنگی برای جداسازی مقوله فرهنگ از دیگر بخش‌ها موضوعیت ندارد چرا که معاون آموزش و پژوهش و دیگر بخش‌ها باید فرهنگ‌مدار باشند و نگاه فرهنگی را ضمیمه کار کنند.

بیشتر بخوانید:

• مردم و مدیریت جهادی؛ ملزومات بازسازی فرهنگ
• نقش محوری دانشگاهیان در بازسازی عقلانی ساختار فرهنگ
• دوری از عقلانیت و آسیب‌هایی که بر فرهنگ تحمیل شد

این مدرس حوزه و دانشگاه تأکید کرد: جداسازی معاونت فرهنگی و استقلال بخشیدن به آن به‌عنوان یک حوزه کاری مجزا گویای آن است که نگاه زیربنایی به فرهنگ نشده و این مقوله در عرض سایر مباحث قرار گرفته است. اگر تعبیر مقام معظم رهبری را مبنی بر اینکه فرهنگ عامل تنفس و حیات جامعه است، همواره مد نظر قرار دهیم این جداسازی صورت نمی‌گرفت. یک استاد حوزه یا دانشگاه، پژوهشگر، اقتصاددان یا سیاستمدار اگر در کنار تخصص خود فرهنگ‌مدار هم باشند طبعا حق مطلب را ادا کرده و موفق هستند.

قرآن و روایات؛ شالوده و منابع فرهنگ

صغیرا با طرح این پرسش که فرهنگ را چگونه تعلیم ببینیم؟ گفت: باید پرسید فرهنگ چگونه آموزش داده می‌شود؟ آیا فرهنگ مقوله‌ای است که خودبه خود در اذهان و افکار شکل می‌گیرد یا اینکه باید محتوای آن‌را از منابع داخلی یا خارجی استخراج کرد و آموزش داد؟ خوشبختانه جامعه اسلامی از منابع غنی قرآن و سیره اهل‌بیت(ع) برخوردار است لذا با داشتن فرهنگ غنی قرآنی و روایی نیازی به نگاه به فرهنگ‌ بیگانه و تقلید یا واردات فرهنگ نیست و چه بسا باید بتوانیم فرهنگ اسلامی را به دیگر ممالک صادر کنیم.

وی با تصریح اینکه در قرآن و روایات نمی‌توان حتی یک مطلب ضد فرهنگی یا ضد اجتماعی مثال آورد، افزود: آموزه‌های قرآن و عترت(ع) به‌طور کامل و جامع با فرهنگ و اجتماع سازگار است و از این مقوله‌ها جدا نیست. لذا فرهنگ زیربنایی را باید تنها از طریق مبانی قرآنی و روایی استخراج کرد و مورد استفاده قرار داد.

مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد بیان کرد: اگر کسی در جامعه اسلامی بخواهد فرهنگ را رواج دهد، تمامی اقشار و آحاد مردم از مسئولان گرفته تا لایه‌های زیرین جامعه باید مشمول این رواج فرهنگ باشند و تمام لایه‌های اجتماع در درون دایره فرهنگ جای گیرند. شورای عالی انقلاب فرهنگی از بدو انقلاب و با تأکید حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری دایر شده و کار کرده است اما پرسش اینجاست که آیا خروجی کار این شورا در جامعه ساری و جاری شده و آیا نظارتی بر اجرایی شدن یا نشدن مصوبات فرهنگی این مجموعه وجود داشته است یا خیر؟ می‌طلبد که تمام بخش‌های جامعه از مردم تا مسئولان و به‌ویژه صدا و سیما، دانشگاه، مدرسه، و غیره با فرهنگ باشند تا بتوانند جامعه مخاطب خود را فرهنگ‌مدار بار بیاورند.

صغیرا صرف داشتن منابع غنی فرهنگی را برای فرهنگ‌مدار بودن کافی ندانست و گفت: تعلیم باید در دستور کار قرار گیرد؛ وقتی رهبر معظم انقلاب از بازسازی انقلابی فرهنگ سخن می‌گویند این بدان معناست که محتوا و منابع و شاکله را در دست داریم اما به‌درستی سر هم بندی نشده‌اند؛ باید اعتراف کنیم که نهادهای آموزشی نتوانسته‌اند این داشته‌ها و منابع غنی و ارزشمند را به‌درستی تعلیم دهند و نهادینه کنند. لذا می‌طلبد که فرهنگ را با نگاه زیربنا بودن شاکله جامعه در تمام لایه‌ها و سطوح جامعه فراگیر کنیم و از خانواده گرفته تا نهادهای آموزشی و بستر اجتماع و غیره در این امر دخیل باشند، اگر این اتفاق بیفتد قطعا مطالبه رهبری مبنی بر بازسازی ساختار فرهنگی در کشور محقق خواهد شد.

نقش پررنگ جوانان در بازسازی ساختار فرهنگ

وی ‌با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری بر نیروی جوانان به‌ویژه در بیانیه گام دوم انقلاب، تصریح کرد: اگر جوان مومن انقلابی به‌ نیروی علم و دانایی مجهز باشد و به‌دور از احساسات و هیجان بر مبنای عقلانیت و تفکر حرکت کند نقش مهمی در فرآیند بازسازی ساختار فرهنگ ایفا خواهد کرد، به‌بیان دیگر در حرکت فرهنگی جدید باید مجموعه‌ای از بزرگان و اندیشمندان در کنار جوانان و آحاد جامعه به‌صورت دسته‌جمعی حضور داشته باشند تا ثمره کار محسوس باشد.

این مدرس حوزه و دانشگاه در استان با ذکر اینکه دانشگاه عامل و بانی اصلی ایجاد و بازسازی فرهنگ است، تصریح کرد: تا زمانی که مدیریت کلان دانشگاه بر مبنای این یا آن بخش تقسیم‌بندی شود، جداسازی فرهنگ از سایر مقوله‌ها اتفاق خواهد افتاد حال آنکه باید به سمتی پیش برویم که مدیران بخش‌های مختلف دانشگاه نگاه فرهنگی داشته و فرهنگ‌مدار باشند و معاونت فرهنگی از دیگر بخش‌ها جدا نباشد، فرهنگ باید زیربنای جامعه علمی نیز باشد.

صغیرا با تصریح اینکه اگر زیربنا درست و صحیح بنا نهاده شود شاخ و برگ‌ها نیز مسیر صحیح رشد و گسترش را خواهند یافت، گفت: اگر فرهنگ در جایگاه واقعی خود قرار گیرد، اخلاق در جامعه، سبک زندگی جامعه و نوع رفتار و گفتمان‌ها نیز مسیر خود را طی کرده و روبنای جامعه به‌درستی شکل می‌گیرد.

وی تفکر و تعقل را یک مبنای قرآنی دانست و توضیح داد: در مبحث بازسازی انقلابی فرهنگ موضوع عقلانیت نیز باید مد نظر قرار گیرد یعنی هر کاری با یک پیش‌زمینه فکر شده و مبتنی بر عقل انجام گیرد و تمام حرکت‌ها با عمق و تامل اتفاق بیفتد چرا که فرهنگ یک کار یا عمل ظاهری نیست بلکه امری ذهنی و عقلی است، بر همین اساس وقتی فردی کاری به‌دور از عقلانیت انجام می‌دهد او را بی‌فرهنگ تلقی می‌کنند.

صغیرا فرهنگ دینی و اسلامی را برآمده از تعقل و تفکر دانست و بیان کرد: فرهنگ عقلانی و فرهنگ اسلامی از یکدیگر جدا نیستند چرا که اسلام تأکید فراوانی بر تعقل و عقلانیت دارد، لذا عقلانیت در بازسازی ساختار فرهنگ بدان معناست که جایگاه فرهنگ فکر و عقل است و هر حرکتی در این راستا باید مبتنی بر عقلانیت باشد.

این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه تحول و بازسازی فرهنگ در جهت ترمیم وضعیت فعلی فرهنگ امری دور از ذهن و محال نیست، گفت: اسلام هیچگاه به کاری که خارج از توان ما باشد دستور نمی‌دهد، امر و نهی خداوند متناسب با توان انسان است و انسانی که بتواند در مسیر مورد نظر پروردگار قرار گیرد می‌تواند رضای الهی را کسب کند؛ در عهد پیامبر اسلام(ص) تحول فرهنگی با همراهی تدریجی مردم اتفاق افتاد و در عصر ظهور امام زمان(عج) نیز جامعه آرمانی شکل خواهد گرفت لذا ایجاد یک جامعه اسلامی فرهنگ‌مدار و مبتنی بر عقلانیت دور از انتظار نیست؛ همچنان که در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی نیز تأکید شده است، قطعاً مردم توانایی ایجاد چنین جامعه آرمانی را دارند.