غفلت امت؛ زمینه‌ساز غارت و شبیخون کفار

به گزارش ایکنا رهبر معظم انقلاب در بخشی از بیانات‌شان در دیدار اخیر نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور با اشاره به نسبت غفلت یک ملت از توانایی‌های خود با هموار شدن مسیر غارت آن ملت فرمودند: «غفلت و غارت با همدیگر همراهند. این در مورد کشورهایی که مستقیم تحت استعمار بودند صدق می‌کند، در مورد جایی مثل کشور ما که استعمارِ مستقیم هم نشده صدق می‌کند؛ لذاست که می‌خواهند غافل باشیم. در قرآن، بحث غفلت چیز جالبی است؛ کاملاً صریح مسئله غفلت مطرح شده. در این مسئله‌ صلاة خوف [آمده که] «وَدَّ الَّذینَ کَفَروا لَو تَغفُلونَ عَن اَسلِحَتِکُم وَ اَمتِعَتِکُم فَیَمیلونَ عَلَیکُم مَیلَةً واحِدَة»؛ دشمن می‌خواهد شما غافل بشوید از سلاحتان و از دارایی‌هایتان. بحث پهپاد و موشک و مانند اینها را که می‌بینید این روزها چطور در دنیا به عنوان یک مسئله‌ اساسی و مهم مطرح می‌شود؛ [دشمن] می‌خواهد شما از اینها غفلت کنید، از این توانایی چشم بپوشید تا بتواند راحت به شما حمله کند.»

ایشان برای تبیین تأثیرات غفلت از توان داخلی بر غارت منابع و دارایی‌های مادی، معنوی و انسانی به بخشی از آیه 102 سوره نشا اشاره فرمودند که در این نوشتار به بحث پیرامون این آیه و تفاسیر مرتبط و پیام‌ها و نکته‌‌های آن می‌پردازیم.

متن آیه: «وَإِذَا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرَائِكُمْ وَلْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَىٰ لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ ۗ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُمْ مَيْلَةً وَاحِدَةً ۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِنْ كَانَ بِكُمْ أَذًى مِنْ مَطَرٍ أَوْ كُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ ۖ وَخُذُوا حِذْرَكُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُهِينًا»

ترجمه آیه:‌ «و هر گاه در ميان ايشان بودى و برايشان نماز برپا داشتى، پس بايد گروهى از آنان با تو [به نماز] ايستند؛ و بايد جنگ‌افزارهاى خود را برگيرند؛ و چون به سجده رفتند [و نماز را تمام كردند]، بايد پشت سر شما قرار گيرند، و گروه ديگرى كه نماز نكرده‌اند بايد بيايند و با تو نماز گزارند و البته جانب احتياط را فرو نگذارند و جنگ‌افزارهاى خود را برگيرند. [زيرا] كافران آرزو مى‌كنند كه شما از جنگ‌افزارها و ساز و برگ خود غافل شويد تا ناگهان بر شما يورش برند. و اگر از باران در زحمتيد، يا بيماريد، گناهى بر شما نيست كه جنگ افزارهاى خود را بر زمين نهيد، ولى مواظب خود باشيد. بى گمان، خدا براى كافران عذاب خفت‌آورى آماده كرده است.»

در تفسیر نمونه آیت‌الله مکارم شیرازی پیرامون این آیه آمده است که «در تعقيب آيات مربوط به جهاد، اين آيه كيفيت نماز خوف را كه به هنگام جنگ بايد خوانده شود به مسلمانان تعليم مى دهد، آيه خطاب به پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) كرده، مى‌فرمايد: هنگامى كه در ميان آنها هستى و براى آنها نماز جماعت بر پا مى دارى بايد مسلمانان به دو گروه تقسيم شوند، نخست عده اى با حمل اسلحه با تو به نماز بايستند. سپس هنگامى كه اين گروه سجده كردند (و ركعت اول نماز آنها تمام شد، تو در جاى خود توقف مى كنى ) و آنها با سرعت ركعت دوم را تمام نموده و به ميدان نبرد باز مى گردند و در برابر دشمن مى ايستند) و گروه دوم كه نماز نخوانده اند، جاى گروه اول را مى گيرند و با تو نماز مى‌گزارند. گروه دوم نيز بايد وسائل دفاعى و اسلحه را با خود داشته باشند و بر زمين نگذارند. اين طرز نماز گزاردن براى اين است كه دشمن شما را غافلگير نكند، زيرا دشمن همواره در كمين است كه از فرصت استفاده كند و دوست مى دارد كه شما از سلاح و متاع خود غافل شويد و يكباره به شما حمله ور شود. ولى از آنجا كه ممكن است ضرورتهائى پيش بيايد كه حمل سلاح و وسائل دفاعى هر دو با هم به هنگام نماز مشكل باشد، و يا به خاطر ضعف و بيمارى و جراحاتى كه در ميدان جنگ بر افراد وارد مى شود، حمل سلاح و وسائل دفاعى توليد زحمت كند، در پايان آيه چنين دستور مى دهد: و گناهى بر شما نيست اگر از باران ناراحت باشيد و يا بيمار شويد كه در اين حال سلاح خود را بر زمين بگذاريد. ولى در هر صورت از همراه داشتن وسائل محافظتى و ايمنى (مانند زره و خود و امثال آن) غفلت نكنيد و حتى در حال عذر حتما آنها را با خود داشته باشيد كه اگر احيانا دشمن حمله كند بتوانيد تا رسيدن كمك خود را حفظ كنيد. شما اين دستورات را به كار بنديد و مطمئن باشيد پيروزى با شما است، زيرا خداوند براى كافران مجازات خوار كننده‌اى آماده كرده است.

در اينجا به چند نكته بايد توجه داشت:

1ـ روشن است كه منظور از بودن پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم) در ميان مسلمانان براى بپا داشتن نماز خوف اين نيست كه انجام اين نماز مشروط به وجود شخص پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم) است ، بلكه منظور وجود امام و پيشوائى براى انجام جماعت در ميان سربازان و مجاهدان است و لذا على (عليه السلام) و امام حسين (عليه السلام) نيز نماز خوف به جاى آوردند و حتى جمعى از فرماندهان لشگرهاى اسلامى همانند حذيفه اين برنامه اسلامى را به هنگام لزوم انجام دادند.

2 ـ در آيه به گروه اول دستور مى‌دهد كه اسلحه را به هنگام نماز خوف داشته باشند ولى به گروه دوم مى گويد وسائل دفاعى (مانند زره) و اسلحه را هيچ كدام به زمين نگذارند.
ممكن است تفاوت اين دو گروه به خاطر آن باشد كه به هنگام انجام نماز توسط دسته اول دشمن هنوز كاملا آگاه از برنامه نيست و لذا احتمال حمله ضعيف‌تر است ولى در مورد دسته دوم كه دشمن متوجه انجام مراسم نماز مى‌شود، احتمال هجوم بيشتر است.

3 ـ منظور از حفظ امتعه اين است كه علاوه بر حفظ خويش بايد مراقب حفظ وسایل ديگر جنگى و وسایل سفر و مواد غذایى و حيواناتى كه براى تغذيه همراه داريد نيز باشيد.

4 ـ مى‌دانيم كه نماز جماعت در اسلام واجب نيست ولى از مستحبات فوق العاده مؤ كد است و آيه فوق يكى از نشانه هاى زنده تاكيد اين برنامه اسلامى است كه حتى در ميدان جنگ براى انجام آن از روش نماز خوف استفاده مى‌شود، اين موضوع هم اهميت اصل نماز و هم اهميت جماعت را مى‌رساند و مطمئنا تاثير روانى خاصى هم در مجاهدان از نظر هماهنگى در هدف و هم در دشمنان از نظر مشاهده اهتمام مسلمانان به وظایف خود حتى در ميدان جنگ دارد.»

درست است که این آیه کیفیت اجرای نماز خوف و اهمیت به پاگزاردن نماز حتی در شرایط جنگ را بیان می‌کند اما با یک نگاه کلان اهمیت مسئله غافل نشدن از دشمن و تبعات منفی این غفلت را می‌توان برداشت کرد.

لذا از این آیه می‌توان پیام‌های ذیل را نتیجه گرفت:

ـ در هنگام پيش آمدن دو وظيفه (جهاد و نماز)، نبايد يكى فداى ديگرى شود.

ـ در همه حال، هشيارى لازم است، حتّى نماز نبايد مسلمانان را از خطر دشمن غافل كند.

ـ رهبر، محور وحدت و عبادت است.

ـ تقسيم كار، تعاون و شريك كردن ديگران در كارهاى خير، حتّى در حسّاس‌ترين موارد، از عوامل الفت جامعه است. در اين آيه، دو ركعت نماز جماعت ميان دو گروه تقسيم شده، تا تبعيضى پيش نيايد و همه در خير شريك باشند.

ـ هر چه مدّت نماز در جبهه بيشتر شود، فرصت دشمن براى حمله افزايش مى‌يابد. پس بايد حفاظت بيشترى داشت. در ركعت اوّل، داشتن اسلحه كافى است ولى در ركعت دوّم، هم اسلحه و هم ابزار دفاع.

ـ حركت با اخلاص شما، سبب امدادهاى الهى در وقت خود است.

ـ در جبهه، مراسم عبادى نبايد طولانى شود و كارهاى مانع هوشيارى، ممنوع است.

ـ از آرزوهاى دشمن، آگاه باشيد.

ـ عبادت، وسيله‌ غفلت از دشمن نشود.

ـ با هوشيارى، بايد از امكانات نظامى و اقتصادى حفاظت كرد.

ـ غفلت امّت اسلامى، شبيخون كفّار را در پى‌خواهد داشت.

ـ هر سخن و برنامه و حركتى كه مسلمانان را غافل كند، گامى است در جهت اهداف و خواسته‌هاى دشمن.

ـ در هيچ حالى، رزمنده نبايد از وسائل حفاظتى دور باشد. حتّى اگر اسلحه ندارد، زره بر تن داشته باشد.

ـ تهديد كفّار و اميد و دلگرمى دادن به مؤمنان، از شيوه‌هاى قرآن است.