روابط افراد مختلف با پیامبر(ص)

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دینی به مناسبت ایام فاطمیه، در سلسله نوشتاری که در اختیار ایکنا قرار داده است به تحلیل گفتمان خطبه فدکیه حضرت فاطمه(س) پرداخته است.

علیرضا قبادی در هشت قسمت گذشته از این مجموعه به موضوع «تقسیم قلمرو‌ها در خطبه فدکیه حضرت فاطمه الزهرا(س)»، «جایگاه حمد و ستایش پروردگار در دیدگاه حضرت زهرا(س)»، «یگانگی خداوند؛ مهمترین حقیقت و راز عالم هستی»، «روایتی خاص از رسالت پیامبر خاتم(ص)»، «جایگاه قرآن در دیدگاه حضرت فاطمه(س)»، «فرآیند شکل‌گیری اسلام و نقش اهل بیت(ع) در تثبیت و استحکام آن»، «روایت ارث در گفتمان حضرت فاطمه(س)» و «ارث بردن فرزندان پیامبران(ع)؛ حکم مسلم قرآنی» پرداخت و در این قسمت به موضوع «نقش افراد یا روابط آنان با پیامبر(ص)» اشاره‌ای داشت که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

«در این نوشتار جلب توجه حضرت فاطمه(س) درباره سخنان و اعمالشان، نسبتش با پیامبر(ص)، ویژگی‌های پیامبر خدا، وضعیت مردم قبل و بعد بعثت و روابط افراد(گروه) با پیامبر(ص) در استقرار اسلام روایت می‌شود.

حضرت فاطمه(س) فرمود: «من فاطمه هستم و پدرم محمد است. در سخن و اعمالم غلط و اشتباهی نیست. خداوند رسولی از خودتان فرستاد که به شما علاقه‌منداست. رنج شما او را ناراحت می‌کند. او نسبت به اهل ایمان عطوف و مهربان است. همانگونه که می‌دانید او پدر من و برادر پسر عمویم (علی (ع)) است. چه انتساب نیکویی به او دارم. او رسالت را با روشنی و بیم تبلیغ کرد، در حالی که جدا از مسیر مشرکین و در تقابل با آنان بود. پیامبر(ص) با حکمت و موعظه حسنه به راه پروردگارش دعوت کرد. او بت‌ها و کینه توزان را شکست داد، تا اینکه جمع آنان هزیمت شد و از میدان گریختند. صبح ظفر رسید، پیشوای دین سخن گفتن آغاز کرد، فریاد شیطان خاموش شد، نفاق بد نژاد رو به مرگ رفت، گره‏‌هاى کفر و تفرقه از هم گشوده و دهان شما به کلمه لا اله الا الله باز شد. در حالی که در پرتگاه آتش، جرعه نوشندگان، صید طماعان، اقتباس شتابزدگان و معرض لگد کوبان بودید. آب کدر می‌نوشیدید، از پوست قوت می‌گرفتید، زبون ذلیلان بودید، در هراس بودید که به شما بشورند. پس خداوند شما را به وسیله محمد(ص) نجات داد، بعد از آنکه به دست قدرتمندان، گرگ‌های عرب، سرکشان اهل کتاب، گرفتار شده بودید. هرگاه آتش جنگی بر می‌افروختند، خداوند خاموش می‌کرد یا هر هنگام که شیطان سر برمی آورد یا اژدهائى از مشرکین دهان باز می‌کرد، پیامبر(ص) برادرش (علی (ع)) را در کام آنان می‌افکند. او تا زمانى که انان را لگد کوب و آتششان را با شمشیرش خاموش نمى‌‏کرد، باز نمى‏‌گشت. برادرش(علی (ع)) تسلیم ذات الهی، کوشنده در امر خدا، نزدیک به رسول خدا، سرورى از اولیاء خدا، کمر بسته، نصیحت‏ گر، تلاش گر و کوشا بود. او در راه خدا از سرزنش سرزنش کننده نمى‏‌هراسید. این در حالی بود که شما اسوده، تن آسا، خوشگذران، محفوظ بودید، چشم به راه بودید تا ناگواری‌ها ما را در بر گیرد. انتظار اخبار(بد) داشتید، هنگام کارزار عقب می‌نشستید و هنگام جنگ فرار می‌کردید.»

در بالا، قلمرو‌های فرعی سخنرانی حضرت فاطمه(س) ارائه شد. در ادامه نکات برجسته، هویت‌ها، روابط میان افراد و در نهایت نظام زبانی متن توصیف و تحلیل می‌شود.

حضرت فاطمه(س)، موضوعات زیر را در سخنرانی خود با اهمیت و برجسته کرده است: توجه دادن به سخنانشان، ویژگی‌های رسول خدا(ص)، نوع انتساب خود به پیامبر(ص)، جهت‌گیری پیامبر(ص) در انجام رسالت، شیوه تبلیغ پیامبر(ص)، ایجاد تغییرات در حیات سیاسی اجتماعی مردم بعد بعثت، شرایط و وضعیت مردم قبل از بعثت، نقش جانفشانانه علی(ع) در استقرار و تثبیت نظام سیاسی فرهنگی مبتنی بر رسالت و نقش منفی و تخریبی سایر افراد و گروه‌ها در نظام مزبور.

حضرت فاطمه(س) هویت‌هایی زیادی را در این قلمرو بکار برده است. برخی از آن‌ها عبارتند از: پدرم، برادر پسر عمو من(پیامبر (ص))، دعوت کننده به راه خدا، مشرکین، مومنین، بت، زعیم دین، فریاد شیطان، پاک رویان، نفاق بد نژاد، شجاعان نادان، گرگ‌های عرب، سرکشان اهل کتاب، برادر پیامبر(ص)، سید. در میان هویت‌های مزبور، برادر پسر عموی من که هویتی دیگر از پیامبر(ص) است. به شکل بسیار ویژه ای، به هویت علی(ع)، به عنوان برادر پیامبر(ص) اشاره کرده است بدین صورت که پیامبر(ص) را برادر علی(ع) معرفی کرده است که به نظر نوعی بزرگ شمردن امام علی(ع) است.

غیر یا دیگری، از جمله ویژگی‌های زبانی/گفتمانی است که حضرت فاطمه(س) پس از بیان ویژگی‌های پیامبر(ص)، به آن تصریح کرده است: «اگر پیامبر را بشناسید و نسب او را دریابید خواهید دید که او پدر من، نه پدر زنان شما، برادر پسر عموی من، نه برادر هیچ یک از مردان شماست.»

حضرت فاطمه(س) به نقش افراد یا روابط آنان با پیامبر(ص) اشاره کرده است. حضرت فاطمه(س) در تقسیم‌بندی خویش افراد را به دو گروه تقسیم کردند: گروه اول علی(ع) و گروه دوم سایرین.

گروه اول علی(ع): او، از علی(ع) با هویت برادر پیامبر نام برده است که در سخت‌ترین شرایط پیامبر(ص) را یاری کرده است و در طاعت پیامبر از سرزنش سرزنش کننده‌ای ابایی نداشته است.

گروه دوم سایرین: روابط آنان با پیامبرص منفی، تخریبی، بدخواهانه بوده است. این سایرین در سخنرانی حضرت فاطمه(س) به دلیل خطاب (انتم/ شما) مشخص است هر چند حضرت نامی از آن‌ها نمی‌برد.

از جمله رابطه دیگری که حضرت فاطمه(س) به آن اشاره کرده است، رابطه عطوفت و مهربانی پیامبر(ص) با مؤمنان است. نظام زبانی متن تاریخی _ جامعه شناختی است.»