پای منبر علی(ع)/ 13
ترجیح امور یقینی بر ظنی + فیلم
حضرت علی(ع) فرمود «لا تَكُنْ مِمَّنْ تَغْلِبُهُ نَفْسُهُ عَلَى مَا يَظُنُّ وَ لَا يَغْلِبُهَا عَلَى مَا يَسْتَيْقِنُ» یعنی از کسانی نباش که نفس‌شان بر آنها غلبه پیدا کرده و آن را به سوی امور مشکوک و احتمالی می‌کشاند اما در مورد آن چیزهایی که یقینی است به آنها آرامش کاذب می‌دهد.
محسن اسماعیلی، استاد دانشگاه تهران، به مناسبت ماه مبارک رمضان در سلسله مباحثی با عنوان «پای منبر علی(ع)» که به همت ایکنا و به صورت ویدیویی تولید شده است با نگاهی به نهج‌البلاغه به بیان پندهایی از امیرالمؤمنین(ع) پرداخته است که متن و فیلم جلسه سیزدهم آن با عنوان «یقین و گمان» در ادامه می‌آید:
هر یک از ما نسبت به چیزهایی یقین و نسبت به چیزهایی دیگر گمان داریم. عقل و فطرت انسان حکم می‌کند که آن چیزی را که یقینی است فدای آن چیزی که احتمالی است نکند. کدام خردمند به دنبال یک منفعت احتمالی می‌رود تا یک سود یقینی را از دست بدهد؟ عقل چنین چیزی را نمی‌پذیرد.
اما وای بر آن موقعی که شیطانِ نفس بر عقل، حاکم و حکم‌فرما شود. آنجاست که دیگر انسان را دنبال مظنونات و مشکوکات می‌کشاند و از امور یقینی باز می‌دارد. اگر احتمالی هر چند ضعیف دهد که در فلان‌جا معامله‌ای هست که برای او سود احتمالی دارد تلاش می‌کند که این سود احتمالی را از دست ندهد ولی وقتی به او می‌گویند فلان عمل چنین پاداشی دارد و روایتی را برای او می‌خوانند دنبال سند می‌گردد.
نباید در اموری همانند مرگ که قاعدتاً یقین‌آور است سهل‌انگار و در اموری که احتمال می‌رود سودآور باشد کوشا باشیم.
در حکمت صد و پنجاهم نهج‌البلاغه آمده است که حضرت علی(ع) فرمود «لا تَكُنْ مِمَّنْ تَغْلِبُهُ نَفْسُهُ عَلَى مَا يَظُنُّ وَ لَا يَغْلِبُهَا عَلَى مَا يَسْتَيْقِنُ» یعنی از کسانی نباش که نفس‌شان بر آنها غلبه پیدا کرده و آن را به سوی امور مشکوک و احتمالی می‌کشاند اما در مورد آن چیزهایی که یقینی است به آنها آرامش کاذب می‌دهد.
مطالب مرتبط
