فروتنی در برابر معبود + فیلم

استاد رضا عبدالهی، شاعر و پژوهشگر ادبی در دوازدهمین برنامه چشمه حکمت ایکنا که به مناسبت ماه مبارک رمضان تهیه شده، غزلی از سعدی شیرازی در باب فروتنی درباره معبود را بررسی کرده است.

در برنامه ماضی چشمه حکمت، درباره نفس از چشم‌انداز کتاب آسمانی قرآن کریم اشاره شد و از این رهگذر به کلام موزون حضرت لسان‌الغیب، حافظ شیرازی درباره پرهیز از هوای نفس که مانع دانش قلبی و معنوی و همچنین حجابی که بر سر راه معنویت آدمی از خودخواهی و خودپرستی نشات می‌گیرد، صحبت به میان آمد.

اینک با نگاهی گذرا به تذکره‌ها درمی‌یابیم که شعرا و نویسندگان عرفانی درباره نفس سخن‌ها رانده‌اند که در این فرصت کم امکان بازگوکردن آن‌ها میسر نیست.

سعدی شیرازی؛ این سخنور حاذق درباره نفس، غزلی بسیار شیوا سروده که به ابیاتی چند از آن اکتفا می‌کنم.

سعدی می‌گوید بزرگی و ارزش وجود آدمی بخشش و فروتنی در برابر معبودش روشن می‌شود و هرکسی که فاقد این دو خصلت باشد، نیستی او بهتر از بودنش است.

« شرف نفس به جود است و کرامت به سجود

هر که این هر دو ندارد عدمش به که وجود

ای که در نعمت و نازی به جهان غره مباش

که محال است در این مرحله امکان خلود»

یعنی ای کسی که در ناز و نعمت زندگی می‌کنی، در این جهانی که بی‌ارزش است، به خودت مغرور نباش که محال است کسی حیات جاودان داشته باشد.

«وی که در شدت فقری و پریشانی حال

صبر کن کاین دو سه روزی به سر آید معدود»

یعنی ای کسی که در سختی روزگار در فقر و تنگدستی زندگی می‌کنی، صبر پیشه کن که این دو سه روز هم به پایان می‌رسد.

تا آنجا که می‌فرماید:

«این همان چشمه خورشید جهان افروز است

که همی تافت بر آرامگه عاد و ثمود»

یعنی این همان خورشید درخشانی است که بر مقر عاد و ثمود می‌تابیده است. «عاد» قوم حضرت هود (ع) بودند که به علت نافرمانی از دستورات الهی توسط باد و طوفان هلاک شدند. ثمود هم قوم حضرت صالح (ع) بودند که با عذاب الهی کشته شدند.

«پند سعدی که کلید در گنج سعد است

نتواند که به جای آورد الا مسعود»

تنها، شخص سعادتمند می‌تواند به اندر سعدی که مانند گنجینه سعادت است دسترسی پیدا کند.