با حقوق همسایه‌هایتان آشنا شوید

به گزارش ایکنا، مراسم سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدباقر علوی تهرانی ظهر امروز، دهم اردیبهشت‌ماه مصادف با بیست و هشتم ماه رمضان در مسجد حضرت امیر(ع) برگزار شد.

گزیده مباحث این جلسه را در مورد حقوق همسایگی در ادامه می‌خوانید؛

از نظر لغت همسایه به کسانی گفته می‌شود که خانه‌های آنها متصل به هم باشد یا چند منطقه جغرافیایی که نزدیک هم باشند. حرمت همسایه در قرآن مورد توجه قرار گرفته است؛ در این رابطه می‌خوانیم: «وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا؛ و خدا را بپرستيد و چيزى را با او شريك مگردانيد و به پدر و مادر احسان كنيد و درباره خويشاوندان، يتيمان، مستمندان و همسايه خويش و همسايه بيگانه و همنشين و در راه‏ مانده و بردگان خود [نيكى كنيد] كه خدا كسى را كه متكبر و فخرفروش است دوست نمى‌دارد». بنابراین از نظر قرآن بر من و شما لازم است بدانیم حقوق همسایه چیست. همسایه کسی است که در قرآن برای او حقوقی بیان شده است.

یکی از زنان پیامبر(ص) خدمت ایشان شرفیاب شد و گفت: من یک تحفه‌ای دارم. مقدارش آنچنان نیست که بین دو نفر از دوستان تقسیم کنم، یکی همسایه نزدیک است یکی همسایه دور است. به کدام یک احسان کنم؟ حضرت فرمودند به آن کسی که خانه‌اش به تو نزدیکتر است بده. پس ما یک عنوان «همسایه نزدیک» داریم و یک «همسایه دور». پس باید مرز همسایگی را بدانیم. مرز همسایگی از نظر روایت چهل خانه است. از امام صادق(ع) سوال شد حد و مرز همسایه کجاست؟ فرمودند از هر طرف خانه شما، تا چهل خانه همسایه است. این همسایه نزدیک است. کسی که از این مرز بیشتر فاصله داشته باشد همسایه دور است. در احسان کردن همسایه نزدیک بر همسایه دور مقدم است.

همسایه‌داری نشانه ایمان است

در روایت می‌خوانیم با همسایه‌ات خوب رفتار کن تا مومن باشی. از شما بپرسند مومن چه کسی است می‌گویید کسی که نماز بخواند ولی پیامبر(ص) می‌فرماید اگر خوب همسایه‌داری کردی اهل ایمانی. پیامبر(ص) در روایت دیگری می‌فرمایند جبرئیل هر وقت پیش من می‌آمد نسبت به همسایه‌ها توصیه داشت. آنقدر راجع به همسایه صحبت کرد من گمان کردم همسایه از همسایه ارث می‌برد یعنی اینقدر به هم نزدیک هستند. باز پیامبر(ص) می‌فرمایند هر کس بمیرد و سه همسایه داشته باشد و آن سه از او راضی باشند آمرزیده است. اگر ما نتوانیم سه همسایه را از خودمان راضی نگهداریم بیچاره هستیم. راضی باشند یعنی حقوقشان را به آنها بدهید.

در روایت دیگری می‌خوانیم بنده مسلمان نمی‌شود مگر اینکه زبان و قلبش تسلیم خدا باشد و همسایه‌اش از خشم و ظلمش در امان باشد. از رسول اکرم(ص) روایت شده کسی که همسایه را اذیت کند مرا اذیت کرده و کسی که مرا اذیت کند خدا را آزار رساند و کسی که با همسایه‌اش نزاع و دعوا کند با من نزاع کرده است و کسی که با من نزاع کند با خدا نزاع کرده است. این همه حرمت برای همسایه داریم. خشم و خصومت نباید کرد، ظلم نباید کرد.

در یک حدیث که طولانی است می‌خوانیم: آدم‌ها با هر کس دوست دارند محشور می‌شوند، اگر خدا و رسولش را دوست دارید باید سه خصلت داشته باشید، راستگو باشید، رد امانت کنید و همسایه‌دار باشید. اگر این سه را انجام بدهی خدا و پیامبر(ص) را دوست داری. بعد حضرت فرمودند: اذیت کردن همسایه، حسنات را پاک می‌کند. شما در آخرت می‌بینید نامه اعمالتان خالی است چون همسایه را آزار دادید. مراد از آزار دادن همسایه این است که حقوقش را رعایت نکنی. یکی از چیزهایی که به آن اعتنا نداریم حق و حقوق همدیگر است.

پیامبر(ص) در مورد حقوق همسایه، چه همسایه نزدیک و چه همسایه دور فرمودند: اگر از تو کمک خواست باید به او کمک بکنی و اگر از تو قرض خواست باید به او قرض بدهی، باید نیازمندی‌هایش را برطرف بکنی، اگر مشکل و مصیبتی برایش پیش آمد به او تعزیت بگویی، اگر شادمانی نصیبش شد گوارا باد به او بگویی، اگر مریض شد عیادتش بکنی، اگر از دار دنیا رفت او را تشییع کنی، اگر خواستی خانه‌ات را بلندمرتبه‌تر درست کنی اجازه بگیری، اگر میوه‌ای خریدی یک ظرف هم به او هدیه کن و اگر نخواستی این کار را بکنی میوه را مخفی وارد خانه کن و میوه را دست بچه‌ات نده که در کوچه بخورد که مبادا بچه همسایه حسرت بخورد، غذای خوشبو درست کردی یک ظرف به همسایه بده. رعایت این حقوق خیلی لازم است.

امام سجاد(ع) هم در مورد حق همسایه فرمودند: حق همسایه بر تو این است زمانی که نیست نگهبان زندگی‌اش باشی، هر وقت حاضر بود او را عزیز بداری و هر وقت مورد ظلم قرار گرفت او را یاری کنی، دنبال پنهان‌کاری‌های زندگیش نباشی، اگر دیدی بدی دارد بپوشان به نحوی که اگر با نیزه به تو زدند نتوانند به آن برسند، اگر احساس می‌کنی حرفت را قبول می‌کند در خفا نصیحتش کن، در سختی‌ها رهایش نکن، از لغزش‌هایش بگذر و خطاهایش را ببخش.