صرفاً مشغول مباحث تئوریک نشویم/ نظر شهید مطهری درباره طلاق و ارث زن

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مطهری، معاون پژوهشی بنیاد علمی فرهنگی شهید مطهری، امروز دوشنبه 19 اردیبهشت‌ماه در نشست «عدالت در گام دوم انقلاب اسلامی» به سخنرانی پرداخت که در ادامه گزیده‌ای از سخنان را می‌خوانید:

 

به یاد دارم در روزهای پایانی عمر شهید مطهری، که حدود سیزده سال داشتم مشاهده می‌کردم که ایشان بی‌تاب است و می‌گفتند که ما چقدر مشکل فکری داریم و باید در کتابخانه متمرکز در مسائل فکری باشم و ای کاش امام اجازه دهند در جلسات شورای انقلاب شرکت نکنم تا به این مسائل برسم. ایشان تأکید می‌‌کردند باید فلسفه سیاسی خودمان، حقوق اسلامی و امثالهم را داشته باشیم و به خوبی هم در آثارشان آن را دنبال کردند. لذا مسائل فکری در جای خودش بسیاری مهم است و نمی‌توان بدون مبانی فکری جلو رفت اما نباید تصور کنیم که غیر از مبانی فکری، وظیفه دیگری نداریم.

اگر به مراکز پژوهشی مراجعه کنید و بگویید درباره عدالت چه کرده‌اید فقط چند کتابی که آماده کرده‌اند را به شما نشان می‌دهند و نمی‌گویند در عرصه عمل برای تحقق عدالت چه کرده‌اند. عدالت همه وجود شهید مطهری را فراگرفته بود لذا وقتی بخواهیم موضوع عدالت را در آثار ایشان بررسی کنیم این اشتباه است که صرفاً مسئله عدالت و عدل را جست‌وجو کنیم بلکه عدالت معانی مختلفی دارد که باید به صورت جامع مورد بررسی قرار گیرد چراکه عدالت مفهوم عجیبی است و به اشکال گوناگون می‌توان آن را مورد بررسی قرار داد.

 

یکبار در یکی از دانشگاه‌های غربی از حدود صد و بیست کشور جهان دانشجو دارد نظرسنجی کرده بودند که وقتی شما کلمه اسلام را می‌شنوید اولین چیزی که به ذهنتان می‌رسد چیست؟ در این آمار پاسخ اول آنها که بالغ بر هشتاد درصد را در برمی‌گرفت ظلم به زن بود. شهید مطهری کتابی با عنوان نظام حقوق زن در اسلام دارند که در عنوان آن عدالت نیست اما هدف آن این است که بگوید مثلا در مسئله طلاق یا ارث به زن ظلم شده است لذا همه این اقدامات شهید مطهری در ذیل مقوله عدالت قرار می‌گیرد. ایشان کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران را نیز در مقابل کسانی نوشتند که معتقد بودند اسلام به زور وارد ایران شده است. ایشان عدالت را در نسبت با توحید، معاد، نبوت، سرنوشت جوامع و ... مطرح می‌کنند و همه این مطالب از قرآن کریم گرفته شده است. 

بشر در طول تاریخ یکسره درباره مفاهیم صحبت کرده است اما اگر قرار بود مفاهیم درباره ما صحبت کنند چه می‌گفتند، مثلا اگر مفهوم عشق قرار بود درباره ما صحبت کند چه چیزی می‌گفت؟ به نظرم اگر عدالت می‌خواست بشر را خطاب قرار دهد پوزخندی می‌زد و سکوت می‌کرد چراکه در عرصه عمل اقدامات زیادی توسط بشر صورت نگرفته است. امیرالمؤمنین(ع) نیز می‌فرماید وقتی پای اقدام برای تحقق عدالت پیش می‌آید بشر به میزان زیادی کوتاهی می‌کند. شهید مطهری هم صرفاً مباحث تئوریک را مطرح نکردند. البته آثار ایشان در زمان طاغوت و در زمانه خفقان مطرح شده است لذا راه برای آن نبوده که برای عدالت قدم عملی بردارند اما در این آثار درباره اجرای عدالت و راهکارهای آن حرف‌های زیادی بیان کرده‌اند.

 

ایشان می‌گفتند اگر می‌خواهیم در جامعه عدالت باشد باید مردم را نسبت به حقوق‌شان آگاه کنیم. برخی می‌گفتند که شهید مطهری در دوران قبل از انقلاب اسلامی چندان مبارز نبود اما سخنان ایشان در دوران قبل از انقلاب وجود دارد که هرکسی آنها را می‌شنید به راحتی متوجه می‌شد که منظور ایشان شخص شاه است. همچنین استاد مطهری تأکید می‌‌کنند آنچه جامعه را بر باد می‌‌دهد کفر و امثالهم نیست بلکه ظلم جامعه را نابود می‌کند حتی اگر مردم در روابط خودشان ظالمانه رفتار کنند. 

اگر شهید مطهری ظلمی را در اجتماع در آن زمان می‌‌دیدند از کنار آن نمی‌گذشتند و برای مثال سخنرانی درباره مسائل فلسطین در آن زمان کار راحتی نبود اما ایشان انجام می‌دادند. مسائل مربوط به عدل و عدالت، به میزان زیادی مسئولیت‌آور هستند چراکه اگر انسان خودش را صرفاً درگیر مباحث تئوریک کند ممکن است مشکلات اخروی برای وی ایجاد شود. مراکز مختلفی در کشور وجود دارد که هرکدام درباره موضوعی خاص همانند عدالت، اقتصاد و ... بحث می‌کنند. معتقدم این مراکز پژوهشی ما وظایف بسیار بزرگی دارند اما قطعاً باید سهمی هم در اقدام داشته باشند و صرفاً مشغول مباحث تئوریک نشوند. 

 

به نظرم تفاوت شهید مطهری با بسیاری از افراد دیگر این بود؛ به این توجهی نمی‌کرد که اگر اقدامی کند چه اتفاقی برای موقعیتش رخ خواهد داد بلکه می‌گفت اگر من فلان موضوع را نگویم تکلیف دین مردم چه می‌شود. چون اگر دین مردم حفظ نشود دیگر چیز مهمی برای حفظ کردن باقی نمی‌ماند. بنابراین باید مراکز پژوهشی را از خنثی‌ بودن دور کنیم و اگر خطایی در جامعه می‌بینیم به شکل آشکاری آن را اعلام و حق را بگوییم. نکته دیگر اینکه ایشان در شرایطی آن اقدامات را انجام دادند که شرایط خفقان‌آوری وجود داشت و حکومت دینی نبود بنابراین امروزه که حکومت دینی در ایران حاکم است دست مراکز پژوهشی برای اقدامات عملی در عرصه عدالت باز است.

رهبر انقلاب می‌‌فرمایند فساد همانند اژدهای هفت سر شده است و منظور این است که فساد در همه‌جا آدم دارد. لذا اگر از همان ابتدا که یک فساد رخ می‌دهد جلوی آن گرفته شود فساد تا این حد گسترش پیدا نمی‌کند. بنده واقعاً نمی‌دانم امروزه کدام نظریه شهید مطهری درباره عدالت را اجرایی می‌کنیم چون اندیشه‌های ایشان در جامعه پیاده نشده است. تواصی به حق، بدین معنی است که اگر کسی نظری دارد آزادانه بتواند دیدگاه خود را بیان و به وی انواع تهمت‌ها زده نشود، حتی اگر دیدگاهش هم اشتباه باشد.

 

نتیجه بحث بنده این است که جامعه از ما توقع دارد که در زمینه عدالت اقدام کنیم. لذا نباید در جامعه دسته‌بندی ایجاد کنیم و مثلاً بگوییم فقط حزب‌اللهی‌ها دلسوز کشور هستند بلکه همه باید دلسوز جامعه باشیم و به شکل وسیع‌ به جامعه نگاه کنیم. باید بدانیم که نه تنها انسان بلکه همه موجودات به سوی خداوند در حال حرکت هستند لذا باید بدانیم که برای مدت محدودی در این دنیا هستیم و در نتیجه باید دست هم را گرفته و به فکر همدیگر باشیم تا ان‌شاءالله هم جامعه را به سعادت برسانیم و هم خودمان به سعادت برسیم.