طرح صیانت؛ عجله قبل از امکان و اظهار قبل از استحکام؟
فارغ از ارزیابی محتوایی طرح صیانت و دفاعیه‌های مسئولان، مهمترین مشکل طرح، عدم وجود نمونه‌های داخلی قابل اتکا برای پلتفرم‌های پر مخاطبی چون اینستاگرام، واتساپ و ... است؛ لذا ادعای مسدود نشدن پلتفرم‌های خارجی تا قبل از آمادگی کامل پلتفرم‌های داخلی نیز نوعی تعلیق به محال و یا دست کم عجله قبل از امکان است.
حمید ایماندار، عضو هیئت دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز در یادداشتی که در اختیار ایکنای فارس، قرار داده نقدی مشفقانه و دین‌محورانه بر طرح صیانت داشته است که تقدیم مخاطبان می‌شود:
نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان پیشقراول دین‌سالاری در عرصه حاکمیت در جهان مدرن امروز و مؤثرین جریان حکمرانی ضد سکولار و عرفی‌زدگی در عرصه سیاسی اجتماعی شناخته می‌شود؛ از این منظر سامان‌بخشی دنیای مردم در کنار آخرت و کامیابی همه‌جانبه مادی و معنوی آحاد مردم سرلوحه رسالت‌های حاکمیت و دولت قرار دارد.
نکته مهم در حوزه فلسفه و فقه سیاسی نظام اسلامی، تقنین و تطبیق و ارائه سیاست‌ها در پرتو دین‌سالاری ضد سکولار، کسب مقبولیت عمومی مردمی و اصل تربیتی تدریج و تدرج می‌باشد. توضیح اینکه سیاست شرعی و حکمرانی دینی مبتنی بر آموزه‌های علوی در سایه مشروعیت و مقبولیت حاکمیت محقق می‌گردد که این دو اصل مهم همواره در عرصه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی به منصه ظهور و اثبات رسیده است لکن در عرصه تقنین و تطبیق سیاست‌های کلان نیز باید اصل خدشه‌ناپذیری مقبولیت حاکمیت لحاظ شده و سیاست‌گذاری‌ها به نحوی تنظیم و اعمال گردد تا اصل اعتماد حداکثری مردم مخدوش نشده و بلکه بارور گردد.
به نظر می‌رسد در این حوزه، اصل نیت و اندیشه کلان طراحان طرح صیانت مبنی بر ضرورت اندیشه ضدسکولار و دین سالارانه در حوزه سامان دینی و دنیوی توأمان مردم بلااشکال و حتی قابل تحسین است لکن به نظر می‌رسد با مفروض دانستن رسالت فرهنگی تربیتی حاکمیت ضد سکولار، نیازمند گام‌های تدریجی و رعایت اصل تربیتی تدریج و تدرج در حوزه خطیر فضای مجازی باشیم به ویژه اینکه ارائه یکباره و بدون زمینه‌سازی صیانت فارغ از سنجش کیفیت آن به نوعی منجر به تنش‌های غیر ضروری و انشقاق اجتماعی در میان گروه‌های کم‌اطلاع شده است.
باری در ساحت فقه و فلسفه سیاسی کسب مقبولیت مردمی مخدوش نشدن اعتماد حداکثری مردم به خیرخواهی حاکمیت و رعایت اصل تدریج و تدرج در ساحت تربیت و فرهنگ‌سازی باید به نحو پررنگتری مدنظر طراحان خیرخواه قرار می‌گرفت. از منظر سیره تربیتی و اخلاقی معصومین(ع) و بزرگان دینی نیز عجله قبل از امکان اظهار امور قبل از استحکام و عدم اولویت‌بخشی به امور اهم مورد مذمت قرار گرفته است. فارغ از ارزیابی محتوایی طرح صیانت و دفاعیه‌های مسئولان طرح، مهمترین مشکل عدم وجود نمونه‌های داخلی قابل اتکا برای پلتفرم‌های پر مخاطبی چون اینستاگرام، واتساپ و تلگرام است. لذا ادعای مسدود نشدن پلتفرم‌های خارجی تا قبل از آمادگی کامل پلتفرم‌های داخلی نیز نوعی تعلیق به محال و یا دست کم عجله قبل از امکان است چرا که حتی مدیران پلتفرم‌های داخلی نیز این ادعا را ندارند که بتوانند در کوتاه‌مدت تمامی خدمات مشابه خارجی را ارائه دهند با اضافه کردن اولویت بیشتر اقتصاد نسبت به فرهنگ در اندیشه و بیان دولت و مردم نیز تعجیل در ارائه طرح صیانت بدون استحکام و زمینه‌چینی خلاف اصل اولویت سنجی و رعایت تقدیم اهم بر مهم در کلام معصوم(ع) است لذا هر چند نگارنده در اصل ضرورت حکمرانی فرهنگی و رسانه‌ای نظام اسلامی ضد سکولار با طراحان طرح صیانت هم‌نظر است لکن فرایند ارائه و تنظیم طرح را چندان مطلوب و وافی به مقصود طراحان ارزیابی نمی‌کند.
جا داشت اصول مطرح در فلسفه سیاسی حاکمیت و آموزه‌های اخلاقی و تربیتی دینی با ظرافت و دقت نظر بیشتر مطمح نظر طراحان قرار می‌گرفت تا مزایای طرح قربانی تنش‌ها و انتقادات ناآگاهانه و گاه مغرضانه عوام و خواص نمی‌شد. قال على(ع): اِیّاکَ وَ العَجَلَ فَأِنّه مَقرُونٌ بِالعِثار؛ (1) از شتاب کردن در کارها دورى کن، زیرا عجله و شتابکارى با لغزش همراه است.
در این سخن نورانى علوى به هشدار دیگرى از هشدارهاى اجتماعى اشاره شده است که معمولاً بیشتر انسانها در زندگى اجتماعى گرفتار آن هستند و آن «شتابکارى و شتابزدگى» است.
امام على(ع) فرمود: «ایّاک و العجلة بالأمور قبل اوانها و التّساقط فیها عند زمانها؛(۲) از شتاب کردن در کارها پیش از فرارسیدن زمان آنها، و کوتاهى کردن در آنها در زمانش بپرهیز. «من الخرق المعاجلة قبل الامکان و الاناة بعد الفرصة؛(۳) شتاب در کارى پیش از توانایى یافتن آن، و سستى و درنگ بعد از دست دادن فرصت، نشانه نابخردى است».
از پى آمدهاى شتابزدگى اندوه و غصه بى پایان است، امام على(ع) فرمود: «العجل قبل الأمکان یوجب الغصّة؛(۴) شتاب کردن پیش از توانایى یافتن بر کارى موجب اندوه است».
امام على(ع) می‌فرماید:
«العجل یوجب العثار؛(۵) شتابکارى موجب لغزش است».
«مع العجل یکثر الزلل؛(۶) با شتابزدگى لغزشها زیاد مىشود».
امام صادق(ع) می‌فرماید:
«مَعَ التَّثَبّتِ تَکُونُ السَّلامَةُ وَ مَعَ العَجَلَه تَکُون النَّدامَة؛(۷) در درنگ کردن سلامت است و در عجله ندامت».
مقام معظم رهبرى همواره به دولتمردان و مردم این توصیه را داشتهاند که با یادآورى آن تذکر پدرانه و توصیه پیامبرانه در حکم تنفیذ رئیس‌جمهور دولت نهم این بخش از نوشتار را به پایان مىبریم: «البته نباید شتابزدگى کرد. من هم به رئیس‌جمهور محترم عرض مىکنم که از شتابزدگى اجتناب شود، آرمانها با جدّیت تعقیب شود. اما هیچ‌گونه شتابزدگى به وجود نیاید هم به مردم عزیزمان توصیه مىکنم که در درخواستها شتابزدگى را اعمال نکنند.»(۸)
امام جواد(ع) مىفرماید: «اظهار الشّىء قبل ان یستحکم مفسدةٌ له؛(۹) آشکار ساختن هر چیز (برنامهها و سیاستهاى آینده) پیش از آن که جوانب آن مستحکم شده باشد فسادانگیز است. امام علی(ع) فرمود: مَنِ اشْتَغَلَ بِغَیرِالْمُهِمِّ ضَیعَ الأَهَمَّ.هر کس به کار غیر مهم بپردازد امر مهمتر را ضایع کند.(10)
پىنوشتها:
1. غررالحکم، ج 2
2. میزان الحکمه، ج 7، مترجم، ص 3488.
۳. همان.
۴. همان.
۵. میزان الحکمه، ج 7، ص 3484.
۶. همان.
۷. میزان الحکمة، ج 7، ص 3484.
8. سخنان مقام معظم رهبرى 12/5/84.
9. غررالحکم ج2 ص330
10. تحف العقول، ترجمه حسن زاده، ص 826.
