مقام علمی حضرت عبدالعظیم از روایات او معلوم است

پانزدهم شوال سالروز وفات حضرت عبدالعظیم حسنی است. حضرت عبدالعظیم از راویان حدیث در قرن سوم هجری بود. او از سادات حسنی بود که نسبش با چهار واسطه به امام حسن مجتبی(ع) می‌رسید.

حضرت عبدالعظیم محضر امام رضا(ع) و امام جواد(ع) و امام هادی(ع) را درک کرده بود و روایاتی از این سه امام همام نقل کرده است.

عبدالعظیم حسنی در زمانه‌ای زندگی می‌کرد که سرکوب شیعیان توسط بنی عباس شدت یافته بود و به همین جهت، او نیز همچون پدرانش سال‌ها تحت تعقیب بود. وی زمانی در مدینه، بغداد و سامرا می‌زیست و همواره به رعایت روش تقیه اهتمام داشت و عقاید شیعی خود را پنهان می‌کرد، ولی با این حال مورد غضب متوکل و معتز بود و نهایتا به جهت اذیت و آزار بنی‌عباس و ترس از کشته شدن، در زمان خلافت معتز، به امر امام هادی(ع) از سامرا به شهر ری هجرت کرد.

حضرت عبدالعظیم در سال 252 به علت بیماری در شهر ری از دنیا رفت. از او دو فرزند به نام‌های محمد و ام‌سلمه به یادگار ماند که محمد، به زهد و عبادت معروف بود.

در همین رابطه با حجت‌الاسلام والمسلمین حسین رضایی قمی، کارشناس حوزه امامت و مهدویت هم‌صحبت شدیم. وی در ابتدا به نکته مهمی درباره شخصیت حضرت عبدالعظیم اشاره کرد و گفت: ایشان شخصیت بسیار کم‌نظیری داشتند، شخصیتی که چهار امام را درک کرده بود و از راویان حدیث بود. کسی با همه ویژگی‌هایی که داشته خدمت امام هادی(ع) می‌رسد و دین خودش را به ایشان عرضه می‌کند. یعنی ایشان با همه فضل و سوادی که داشت مدعی دینداری و در اوج بودن نسبت به رعایت چارچوب‌های دینی نبود؛ این خیلی مهم است. ما خیلی مواقع خودمان را در جایگاهی می‌دانیم که می‌توانیم تحقیق دینی کنیم، می‌توانیم تصمیم دینی بگیریم، می‌توانیم کارهایمان را به دین نسبت بدهیم ولی کسی که خودش راوی حدیث است، کسی که با چهار امام مأنوس و محشور بوده عقاید خود را خدمت امام هادی(ع) عرضه می‌کند.

مراجعه آیت‌الله بروجردی به قرای مصری

وی در ادامه تصریح کرد: رجوع عبدالعظیم به امام(ع) یک درس مهم برای ماست که متوجه باشیم اولا همیشه به متخصص رجوع کنیم. ثانیا این عرضه و مرور دین و باورهای‌مان اتفاق مهمی است که باید در سراسر زندگی ما اتفاق بیفتد. ما گاهی به اموری عادت می‌کنیم و این عادت کردن ما را از مسیر مستقیم خارج می‌کند. وقتی قرای مصری به ایران می‌آمدند، آیت‌الله بروجردی با آنها ملاقاتی برقرار می‌کرد و حمد و سوره و اذکار نماز را نزد آنها بیان می‌کرد تا اشکالات احتمالی‌اش مرتفع شود، آنها هم هیچ‌وقت اشکال نمی‌گرفتند ولی وقتی از ایشان سوال می‌شد چرا این کار را می‌کنید، می‌فرمودند مبادا من به امری که غلط است عادت کرده باشم. قاری تخصصش قرائت است، من که مرجع تقلید هستم هم باید در قرائت به او مراجعه کنم. حضرت عبدالعظیم حسنی هم به ما یاد داد که شما هم به متخصص مراجعه کنید. لذا خدمت امام هادی(ع) رسید و گفت اعتقادات من این است. بعد حضرت یک جمله استثنایی و بی‌نظیر خطاب به او فرمودند و گفتند: «انت ولینا حقا» یعنی تو حقا رفیق و همراه ما هستی که اینگونه داری برای مباحث دینی دقت عمل به خرج می‌دهی.

کارشناس حوزه امامت ادامه داد: نکته دیگری که در سیره حضرت عبدالعظیم هست بحث هجرت است. هجرت برکات زیادی دارد. هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه چقدر برکات داشت، هجرت امام رضا(ع) به طوس چقدر برکات داشت، هجرت سیدالشهداء از مدینه به کربلا چقدر برکات داشت. اینها هجرت‌هایی است که اهل بیت(ع) انجام دادند. هجرت حضرت عبدالعظیم به ری و تبدیل ری به مرکز تشیع هم برکات زیادی داشت. البته شهر ری سابقه شیعه‌گری داشت ولی با وجود ایشان استحکام ویژه‌ای یافت.

واسطه فیض بین معصوم و شیعیان

وی تصریح کرد: به نکته سوم درباره حضرت عبدالعظیم اشاره کنم و آن سطح روایاتی است که ایشان نقل کرده است. یک بزرگی می‌گفت وقتی به عمق روایاتی که توسط یک راوی نقل شده است دقت کنید جایگاه راوی برایتان مشخص می‌شود. در یک نمونه، امام رضا(ع) خطاب به حضرت عبدالعظیم می‌گوید سلام مرا به شیعیانم برسان و این نکات را به آنها بگو، یعنی امام توصیه‌های خودش را از چارچوب او به شیعیان می‌رساند و او واسطه فیض بین معصوم و شیعیان است. این خیلی جایگاه ویژه‌ای برای جناب عبدالعظیم حسنی است.

رضایی قمی در پایان گفت: نکته پایانی اینکه اهل بیت(ع) زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی را هم‌سنگ زیارت امام حسین(ع) در نظر گرفتند. هرچند فاصله تا زیارت قبر سیدالشهداء زیاد است ولی مرقد حضرت عبدالعظیم راه میان‌بری است برای کسانی که از کربلا جا ماندند. ما خیلی راحت می‌توانیم به مرقد ایشان برویم و عرض ادب داشته باشیم خصوصا کسانی که توفیق تشرف به مرقد امام حسین(ع) را ندارند. به تعبیر مقام معظم رهبری «شهر ری قبله تهران است» لذا جا دارد به محضر این امام‌زاده واجب‌التعظیم مشرف شویم.