فیلمی برای همه فصول + فیلم
فیلم سینمایی «دوئل» ساخته احمدرضا درویش یکی از نقاط درخشان سینمای دفاع مقدس است که تاریخ مصرف ندارد.
«دوئل» ساخته احمدرضا درویش را باید یکی از آثار ماندگار سینمای دفاع مقدس توصیف کرد. این فیلم سینمایی توانست نقطه عطفی برای این گونه باشد. فرم و ساختار این کار پس از سال‌ها، هنوز هم به عنوان یکی از آثار منحصر به فرد سینمای کشورمان محسوب می‌شود. همزمان با هفته دفاع مقدس این فیلم را در خبرگزاری ایکنا مرور کرده‌ایم.
فیلمنامه
سناریوی این اثر سینمایی به قلم کارگردان است. داستان فیلم حول یک گاوصندوق می‌چرخد. در بحبوحه جنگ عده‌ای تلاش می‌کنند از خروج یک گاوصندوق از کشور جلوگیری کنند. نقش اول فیلم، زینال، در این بین به حسن نیت آنها شک کرده و سعی می‌کند گاوصندوق را از چنگ آنها در بیاورد. گاو صندوق در اروند غرق می‌شود و زینال اسیر می‌شود. داستان فیلم ۲۰ سال بعد و پس از آزادی زینال ادامه می‌یابد و در حین درگیری برای تصاحب گاوصندوق حقایقی کهنه را آشکار می‌شود.
اولین امتیازی که برای این فیلم سینمایی می‌توان برشمرد فیلمنامه این کار است. این کار توانسته قواعد داستان‌گویی را به خوبی رعایت کند. فیلم همچنین ابهام و تعلیق خوبی دارد و همین مسئله سبب شده مخاطب تا انتها با کار همراه باشد. شخصیت‌پردازی‌ها پشتوانه خوبی دارد به ویژه قهرمان اصلی داستان که پژمان بازغی آن را ایفا می‌کند دارای عقبه درست است. همچنین فلاش‌بک‌هایی که در فیلم شاهد آن هستیم برای تماشاگر گره‌گشایی خوبی به همراه دارد. این مسئله برخی سوالات پیش آمده مخاطب را هم پاسخ می‌دهد. از دیگر امتیازات این فیلم به ماجراهای فرعی که داستان بازگو می‌کند مربوط می‌شود زیرا این امر به قصه کمک می‌کند تا فیلم تنها روایتگر یک موضوع نبوده و مسائل دیگری هم در آن مطرح شود.
ساختار
«دوئل» را تقی علیقلی‌زاده و حسن رجبعلی‌بنا تهیه کرده‌اند. این کار سال ۱۳۸۲ ساخته و در آبان ۱۳۸۳ روی پرده سینماها رفته است. فیلم، نخستین فیلم سینمایی ایران بود که با صدای دالبی دیجیتال ضبط شد. دوئل یکی از گران‌ترین فیلم‌های مستقل در تاریخ سینمای ایران نیز هست و موفق به دریافت ۸ سیمرغ بلورین از بیست‌و‌دومین دوره جشنواره فیلم فجر شد. موسیقی فیلم توسط مجید انتظامی ساخته شده است. آلبوم موسیقی فیلم دارای ۲۰ قطعه موسیقی است. در این آلبوم از کمانچه، نی انبان، هورن، ترومپت، ترومبون، ویلن و پیانو استفاده شده است. «دوئل» از نگاهی دیگر می‌تواند یک فیلم وسترن تلقی شود چون به نوعی مولفه‌های آشنای این سینما را به همراه دارد. کویر و صحرا، آدم تنها، تقابل فرد با محیط اطراف، اسب، گاری و اقلیتی که به واسطه پذیرفته نشدن در مکان جدید توسط اکثریت به کنش و واکنش وادار می‌شود. همچنین صحنه‌های جنگی فیلمی یکی از اتفاقات نادر در سینمای ایران است به ویژه سکانس بمباران ایستگاه و انفجار قطار، بخشی مثال‌زدنی در سینما محسوب می‌شود.
بودجه ساخت فیلم «دوئل» حدود یک میلیارد و پانصد میلیون تومان عنوان شد که در سال 82 واقعا رقم قابل‌توجهی بود. این فیلم توانست در گیشه با فروشی نزدیک به 700 میلیون تومان به کار خود پایان داد. درباره فیلمبرداری «دوئل» هم باید گفت. این بخش از فیلم یکی از بهترین اتفاقات سینمای ایران محسوب می‌شود به ویژه سکانس‌های زیر آب این کار با توجه به امکانات آن زمان سینما کار ویژه‌ای است. «دوئل» در بحث بازیگری هم توانست نمره خوبی گیرد. این کار بازگشت سعید راد؛ بازیگر قدیمی به سینما است. بازی‌های کوتاه پرویز پرستویی و هدیه تهرانی هم بسیار خوب از کار درآمده است. درضمن این فیلم تا امروز بهترین کار پژمان بازغی در مقام بازیگر است.
درباره ساختار فیلم دوئل احمدرضا درویش کارگردان فیلم در گفت‌و‌گویی که در مهر سال 98 با ایکنا داشت، گفت: «فیلم‌هایی که درباره آن حرف می‌زنیم محصول سینمای آنالوگ است، برای همین مسائل آن با سینمای دیجیتال کاملاً متفاوت است. با این توضیح، دوئل پرونده‌ای عجیب و بزرگ دارد که در آن همه چیز وجود دارد. چون از فیلمنامه گرفته تا جلوه‌های ویژه و... هر کدام برای خود دفتری دارد. «دوئل» دارای بخش‌هایی است که به نظرم تا حدودی نسبت به آن غفلت صورت گرفته، زیرا یکی از مباحث اصلی در این دست تولیدات، بحث مدیریت است، به‌ویژه مدیریت منابع که مهم‌ترین موضوع در تولید تولیداتی نظیر «دوئل» است، درصورتی‌که در سینمای ایران، چندان باب نیست در این سطح به موضوع مدیریت منابع توجه شود.
در «دوئل» تقی علیقلی‌زاده به عنوان تهیه‌کننده فیلم که در همه آثارم حضور دارد به عنوان یکی از سینماگران بزرگ کشورمان، دارای تحصیلات آکادمیک در بحث مدیریت است، برای همین هم در سینما به عنوان یک انسان صاحب‌نظر شناخته می‌شود. برای همین این شانس بزرگ من است که در کارم با چنین فردی همراه شوم تا آثاری را که مد نظرم بوده به صورت دلخواه جلوی دوربین ببرم. در این گفت‌وگو برای این از علیقلی‌زاده یاد کردم، چون تأثیرش در کارهایم کمتر از من نیست، حتی در بخش‌هایی تأثیرش از کارگردان و نویسنده پررنگ‌تر هم بوده است. وقتی که تصمیم به ساخت دوئل گرفتم با این هدف کار را آغاز کردم که در همه بخش‌ها بتوانیم به استاندارد‌های بالای سینمایی دست یابیم. با این نگرش در بحث صدا به صورت دالبی صداگذاری را انجام دادم، در شرایطی که همه می‌گفتند در شرایط آن روز‌های سینمای ایران صداگذاری دالبی کارکرد چندانی ندارد، چون تنها دو سینما از کیفیت پخش صدا دالبی به صورت ناقص بهره می‌بردند. درباره صدای دالبی این فیلم باید اضافه کنم که با این امکانات توانست لایسنس جهانی دالبی این فیلم را به دست آورد.
وقتی فیلمی می‌سازم به این فکر نمی‌کنم که قرار است کجا و چگونه اکران شود، بلکه به این می‌اندیشم که وقتی ۵۰ سال بعد فیلم دیده شود، درباره آن چگونه قضاوت خواهند زد، زیرا تعریف فیلمسازی در ذهن من چیزی دیگری است، همان گونه که تعریف موسیقی برایم طور دیگری است. نواختن با یک ساز را هم می‌توان موسیقی نامید، اما نواختن با یک ارکستر را هم موسیقی می‌نامند. با این توضیح فرمی که من در سینما به آن اعتقاد دارم نواختن ارکستر است. در ارکستر تک‌تک ساز‌ها اهمیت ندارد، بلکه همه ساز‌ها به یک اثر ختم می‌شود. سینما از دیدگاه من تک‌نوازی نیست، بلکه همنوازی است؛ زبان، میزانسن، دکوپاژ، فیلمبرداری، موسیقی، بازی و... همه ساز‌هایی هستند که اگر در خدمت ارکستر نواخته شوند اثر خوبی تولید خواهد شد.»
محتوا
در دوئل تنها مفاهیم دفاع مقدس مدنظر قرار نگرفته است بلکه در کنار چنین مفهومی بحث ارباب‌رعیتی هم نقد می‌شود. نقد جالب در ساخته درویش این است که محتوا به خوبی به کمک ساختار رفته و فرم همه توانسته به تاثیرگذاری کار کمک کند. این موضوع بار دیگر این نکته را ثابت می‌کند که سینما تنها فرم یا معنا نیست بلکه می‌توان هم محتوا را در فیلم داشت هم اینکه از فرم بهره برد. درضمن ادای دینی که فیلم به رزمندگان دارد شکلی تکراری ندارد بلکه در این فیلم از سختی‌هایی که برای برخی رزمندگان آزادگان رخ داده هم خبردار می‌شویم. در نهایت «دوئل» کاری ماندگار در سینمای ایران است که مطمئناً از آن به عنوان یکی از نمونه‌های فاخر سینمای دفاع مقدس می‌توان نام برد.
انتهای پیام
