گردشی در میان نفائس در دهه کرامت/5
نگهداری قرآن 11 سطری قرن دوازدهم در آستان قدس
گروه هنر: نسخه کامل قرآن 11 سطری سده 12 هجری قمری اهدایی ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
حجت‌الاسلام محمدحسن نوری‌نیا، معاون اداره مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی گفت: نسخه کامل قرآن 11 سطری سده 12 هجری قمری، اهدایی ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
وی با بیان اینکه این قرآن در اردیبهشت‌ماه 1381 به گنجینه آستان قدس رضوی اهدا شد، درخصوص نظم عددی خاص این اثر اینگونه توضیح داد: در این قرآن 11 سطری، حروف اول سطر اول با سطر 11، دوم با 10، سوم با 9، چهارم با هشتم، پنجم با هفتم آن یکسان است که نظم ایجاد شده در صفحات، امتیازی فوق‌العاده برای این قرآن محسوب می‌شود.
حجت‌الاسلام نوری‌نیا مشخصات خلق کتاب را بدین شرح توصیف کرد: آغاز آن، بسمه حمدی چون کلمات ربانی(پس از 12 برگ تفسیر)، «بسمله الحمدالله رب العالمین» آیه یکم سوره فاتحه الکتاب و انجام آن با آیه «من الجنة و الناس» آیه ششم سوره مبارکه الناس آمده است.
وی، سایر مطالب حاشیه را عبارتند از 24 صفحه نخست و سایر حواشی نسخه، تفسیر منهج الصادقین به فارسی دانست و افزود: نوع خط متن، نسخ و خط حاشیه‌ها به نستعلیق هستند، درجه خط متن نیز متوسط و دانگ قلم متن، سرفصلی در نظر گرفته شده‌اند.
کارشناس نسخ خطی آستان قدس رضوی، تعداد سطرها را در متن 11 سطری و در ترجمه، 45 سطری اعلام و ابراز کرد: رنگ کاغذ، حنایی و نوع مرکب متن آن نیز مشکی رنگ است، همچنین نوع صفحه‌پردازی دفتری ـ چلیپایی بر روی کار دیده می‌شود.
وی، تعداد و اندازه اوراق را به ترتیب 40 و 41 در 26.5 سانتیمتر معرفی کرد و گفت: اندازه نوشته‌ها 35 در 22 سانتیمتر بوده و قطع و اندازه کتاب، رحلی کوچک به ابعاد 41.5 در 26.5 سانتیمتر در نظر گرفته شده است.
حجت‌الاسلام نوری ضمن اشاره به اینکه اسامی سور، با شنگرف، سرفصل‌های آیات در حاشیه تفسیری به خط نسخ و با شنگرف، فصول آیات گوی زرّین دارد، اضافه کرد: دو سوره فلق و ناس نیز دارای کتیبه و حاشیه از میان پیوسته به ترنج زریّن است و فواصل آیات با گوی زرّین، سرلوح کتیبه و سرسوره‌ها به شنگرف مزیّن شده‌اند.
وی همچنین نوع جلد اثر را ضربی زرکوب خواند و اظهار کرد: تزئینات بیرون جلد آن، میشن عنابی طلاکوب لایی و جلد آسیب‌دیده برون، دارای ترنج و لچکی زرین است، در ابتدای نسخه، تفسیر منهج دارای کتیبه و سرلوح مذهّب و منقش شرفه‌دار و در بین‌السطور این دو صفحه، زراندازی مضرس چشم‌نوازی می‌کند.
معاون اداره مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی سایر تزئینات اثر را اینگونه تشریح کرد: پس از 12 برگ، سوره فاتحه الکتاب و سوره بقره، هر یک دارای کتیبه بازوبندی صدر و ذیل و حاشیه قلمدانی و حاشیه دوم نیم ترنج با گل‌های ریز الوان، بین‌السطور صفخات زراندازی مضرس و دو در صفحه بعدی تشعیرسازی حاشیه با گل‌ها و خوشه‌های زرین، جداول مطلا، تحریر، لاجورد و از میان پوست به مثلث گل‌های زرین و منقش ترسیم شده است.
وی امتیازات این نسخه ارزشمند را از حیث تذهیب، 11 سطری بودن، نظم حروف ابتدای سطور و نیز امتیاز خط، فوق‌العاده نفیس عنوان کرد.
وی با بیان اینکه این قرآن در اردیبهشت‌ماه 1381 به گنجینه آستان قدس رضوی اهدا شد، درخصوص نظم عددی خاص این اثر اینگونه توضیح داد: در این قرآن 11 سطری، حروف اول سطر اول با سطر 11، دوم با 10، سوم با 9، چهارم با هشتم، پنجم با هفتم آن یکسان است که نظم ایجاد شده در صفحات، امتیازی فوق‌العاده برای این قرآن محسوب می‌شود.
حجت‌الاسلام نوری‌نیا مشخصات خلق کتاب را بدین شرح توصیف کرد: آغاز آن، بسمه حمدی چون کلمات ربانی(پس از 12 برگ تفسیر)، «بسمله الحمدالله رب العالمین» آیه یکم سوره فاتحه الکتاب و انجام آن با آیه «من الجنة و الناس» آیه ششم سوره مبارکه الناس آمده است.
وی، سایر مطالب حاشیه را عبارتند از 24 صفحه نخست و سایر حواشی نسخه، تفسیر منهج الصادقین به فارسی دانست و افزود: نوع خط متن، نسخ و خط حاشیه‌ها به نستعلیق هستند، درجه خط متن نیز متوسط و دانگ قلم متن، سرفصلی در نظر گرفته شده‌اند.
کارشناس نسخ خطی آستان قدس رضوی، تعداد سطرها را در متن 11 سطری و در ترجمه، 45 سطری اعلام و ابراز کرد: رنگ کاغذ، حنایی و نوع مرکب متن آن نیز مشکی رنگ است، همچنین نوع صفحه‌پردازی دفتری ـ چلیپایی بر روی کار دیده می‌شود.
وی، تعداد و اندازه اوراق را به ترتیب 40 و 41 در 26.5 سانتیمتر معرفی کرد و گفت: اندازه نوشته‌ها 35 در 22 سانتیمتر بوده و قطع و اندازه کتاب، رحلی کوچک به ابعاد 41.5 در 26.5 سانتیمتر در نظر گرفته شده است.
حجت‌الاسلام نوری ضمن اشاره به اینکه اسامی سور، با شنگرف، سرفصل‌های آیات در حاشیه تفسیری به خط نسخ و با شنگرف، فصول آیات گوی زرّین دارد، اضافه کرد: دو سوره فلق و ناس نیز دارای کتیبه و حاشیه از میان پیوسته به ترنج زریّن است و فواصل آیات با گوی زرّین، سرلوح کتیبه و سرسوره‌ها به شنگرف مزیّن شده‌اند.
وی همچنین نوع جلد اثر را ضربی زرکوب خواند و اظهار کرد: تزئینات بیرون جلد آن، میشن عنابی طلاکوب لایی و جلد آسیب‌دیده برون، دارای ترنج و لچکی زرین است، در ابتدای نسخه، تفسیر منهج دارای کتیبه و سرلوح مذهّب و منقش شرفه‌دار و در بین‌السطور این دو صفحه، زراندازی مضرس چشم‌نوازی می‌کند.
معاون اداره مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی سایر تزئینات اثر را اینگونه تشریح کرد: پس از 12 برگ، سوره فاتحه الکتاب و سوره بقره، هر یک دارای کتیبه بازوبندی صدر و ذیل و حاشیه قلمدانی و حاشیه دوم نیم ترنج با گل‌های ریز الوان، بین‌السطور صفخات زراندازی مضرس و دو در صفحه بعدی تشعیرسازی حاشیه با گل‌ها و خوشه‌های زرین، جداول مطلا، تحریر، لاجورد و از میان پوست به مثلث گل‌های زرین و منقش ترسیم شده است.
وی امتیازات این نسخه ارزشمند را از حیث تذهیب، 11 سطری بودن، نظم حروف ابتدای سطور و نیز امتیاز خط، فوق‌العاده نفیس عنوان کرد.
