ایکنا بررسی می‌کند؛
اعدام در ملأعام؛ عبرت‌آموزی یا ترویج خشونت
گروه جامعه: ایکنا به بهانه اعدام عباس صحرایی، قاتل 6 شهروند اراکی، در ملأعام نظر جمعی از فعالان اجتماعی و حجت‌الاسلام سید احمد میرمهدی، مدیر حوزه علمیه امام خمینی(ره) اراک را درباره عواقب این شیوه اعدام جویا شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از استان مرکزی، اعدام در ملأعام همیشه یکی از مباحث قابل توجه و گاهی مایه اختلاف بین فعالان اجتماعی و صاحب‌‌نظران دستگاه قضایی بوده است، به بهانه اعدام عباس صحرایی به جرم قتل 6 شهروند اراکی که روز پنجشنبه 24 فروردین‌ماه در یکی از مناطق حاشیه نشین اراک انجام شد، گفت‌وگویی با فعالان اجتماعی؛ حمید سپهری‌راد، مدیرعامل خانه سازمان‌های مردم نهاد استان مرکزی، بهناز مهردوست، روانشناس و مدرس دانشگاه، حسین اکبری، فعال اجتماعی و عضو داوطلب مؤسسه مردم نهاد سرای یاری کودکان(سیکا) و حجت‌الاسلام سید احمد میرمهدی، مدیر حوزه علمیه امام خمینی(ره) اراک درباره تبعات اعدام در ملأعام انجام شد.
حسین اکبری، فعال اجتماعی و عضو داوطلب مؤسسه مردم نهاد سیکا با بیان اینکه در بسیاری از کشورها از انتشار فیلم و تصاویر خشونت‌آمیز در شبکه‌های مجازی که امروز بخشی از زندگی شده، ممانعت می‌شود چه رسد به اعدام در ملأعام. به دلیل اینکه اعدام در ملأعام سالهاست اجرا می‌شود امری عادی تلقی شده و فرد خلافکار نیز نسبت به اعدام در ملأعام هراس چندانی ندارد و این امر بازدارندگی خود را از دست داده است؛ لذا اینکار نه تنها باعث عبرت نمی‌شود بلکه تبعات ناگواری برای جامعه دارد.
اکبری افزود: میادین شهر محل عبور سنین مختلف مردم است از کودک گرفته تا فرد سالخورده و هیچکدامشان نه خانواده مقتول هستند و نه خانواده فرد خلافکار که بخواهند شاهد اجرای اعدام باشند، این کار تاثیرات غیر قابل جبرانی بر روی تماشاچیان می‌گذارد و بیشترین قشر آسیب‌پذیر نیز کودکان هستند.
این فعال اجتماعی گفت: بسیاری از بزرگسالان، کودکان را برای تماشای صحنه اعدام همراه خود می‌برند حتی تعقیب و دادرسی کودکان بزهکار به دلیل شرایط روحی با بزرگسالان فرق دارد چه برسد به تأثیرپذیری کودک از مشاهده صحنه مرگ آنهم از نزدیک. کودکان شاهد اعدام، برداشت‌های متفاوتی از این اتفاق دارند و متأسفانه طوری شده که برخی از کودکان به تقلید از صحنه اعدام عروسک‌های بازی یا حتی خودشان را به دار آویزان می‌کنند.
اکبری اظهار دارد: حقیقت این است که کودکان درک درستی از اجرای قانون مجازات ندارند و مشاهده این صحنه‌ها آنها را به سمت رفتارهای خشونت‌آمیز سوق می‌دهد وحشتی که در لحظه اعدام حکمفرماست باعث کابوس‌های شبانه می‌شود برخی از والدین فکر می‌کنند چون کودک بدون گریه و ترس صحنه اعدام را مشاهده می‌کند تأثیری بر روحیات او ندارد اما حقیقت این است که کودک عملاً در درازمدت درگیر آسیب‌های روحی می‌شود.
وی بیان کرد: حضور مردم در صحنه اعدام در وهله اول ناشی از ناآگاهی است اگر فرد اطلاع داشته باشد که مشاهده اینگونه صحنه‌ها چه پیامدهای ناگوار روحی دارد مطمئنا تماشاچی نخواهد شد، اعدام‌ها از میادین شهر باید به مکان‌هایی چون زندان منتقل شود اگر این کار جنبه عبرت آموزی داشت باید شاهد کاهش جرایم می‌بودیم که آمار خلاف آن را نشان می‌دهد.
اکبری ادامه داد: دلیل دیگری که افراد برای تماشای صحنه اعدام حاضر می‌شوند تخلیه روانی است، مشاهده اینگونه صحنه‌ها برای فرد یک نوع هیجان و تخلیه روانی به همراه دارد و فرد را دچار آرامش کاذب می‌کند.
به گزارش ایکنا؛ مهردوست، روانشناس و مدرس دانشگاه ضمن اعلام مخالفت خود نسبت به اعدام در ملأعام می‌گوید: تحقیقات نشان می‌دهد این کار نه تنها بازدارنده از جرم و مایه عبرت نیست بلکه در نهایت گرایش به پرخاشگری را افزایش می‌دهد، مشاهده اعدام باعث تقویت روحیه قساوت و انتقام جویی می‌شود؛ لذا آنچه مسئولین از اعدام در ملأعام که همان کاهش ارتکاب جرم است دنبال می کنند حاصل نمی‌شود هر چند افرادی که چنین احکامی صادر می‌کنند مسلط بر امر قضاوت هستند و مقام حقوقی دارند اما مـتأسفانه دید روانشناسانه نسبت به این مساله وجود ندارد.
مهردوست تصریح کرد: اعدام در ملأعام ممکن است همان لحظه برای تماشاچی ایجاد ترس از بزه کند اما فرد با دیدن چنین صحنه‌هایی ترغیب می‌شود که اگر مرتکب جرم شد با پنهان کاری، بزهکاری خود را پیش ببرد در عصری زندگی می‌کنیم که تحقیق و پژوهش محور مدیریت و تصمیمات جوامع توسعه یافته قرار دارد شاید در ادوار گذشته که جوامع پیچیدگی و وسعت امروز را نداشتند اینگونه اقدامات جواب می‌داد اما امروز مشکلاتی مثل فقر، بیکاری و ... که احساس بدبختی را در جامعه القاء می‌کند مردن حتی در ملأعام را برای فرد بزهکار توجیه می‌کند فردی که همه چیز زندگی‌اش را از دست داده از مرگ ترس ندارد.
مهردوست عنوان کرد: در واقع افرادی که در صحنه‌های اعدام حضور پیدا می‌کند شاید می‌خواهند زخم‌های خودشان را در صحنه اعدام به تصویر بکشند و آنچه مسئولین با اجرای این حکم به دنبال آن هستند دست نیافتنی است و این کار هیچ تأثیری در کاهش جرم و عبرت ندارد شاید بتوان گفت افرادی که باید عبرت بگیرند در جمع تماشاچییان حضور ندارند.
وی ادامه داد: به نظر بنده مسئولین باید به عواقب ناگوار این کار واقف باشند و از تجربیات بین‌المللی و کشورهای توسعه یافته که در کاهش وقوع جرم موفق عمل کرده‌اند استفاده کنند. برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی کمپین‌ها می‌توانند نقش اساسی داشته باشند.
این مدرس دانشگاه افزود: در کنار کمپین‌ها باید مشاورین حوزه روانشناسی و جامعه‌شناسی دنبال راهکار باشند باید در تصمیمات قضایی از نظر روانشناسان استفاده شود صرفاً نگاه قضایی و حقوقی به این مساله نمی‌تواند جوابگوی مشکلات باشد.
به گزارش ایکنا؛ سپهری‌راد، مدیرعامل خانه سازمان‌های مردم نهاد استان مرکزی گفت: متأسفانه آنچه در دید برخی از مسئولین و دستگاه قضاء به نادرستی جا افتاده، این است که اعدام در ملأعام یک حرکت بازدارنده از وقوع جرم است ولی آنچه در عمل شاهد هستیم این حرکت نه تنها بازدارنده نیست بلکه باعث کاهش هراس از اعدام و عادی سازی این امر می‌شود.
وی ادامه داد: آنچه نه تنها در بحث کاهش جرم بلکه در کاهش تمام آسیب‌ها باید مدنظر قرار گیرد، اقدامات پیشگیرانه است، هر کشوری که توانسته در حوزه پیشگیری موفق عمل کند در کاهش جرم نیز موفق بوده، متأسفانه اعدام در ملأعام نتوانسته باعث عبرت مجرمان شود زیرا اکثر افرادی که دچار جرم‌های درجه یک و سنگین می‌شوند چیزی برای از دست دادن ندارند. اگر به جای این اقدامات به حوزه پیشگیری توجه بیشتری کنیم می‌توانیم در وهله اول افرادی که هنوز مرتکب جرم سنگین نشده‌اند را به زندگی عادی برگردانیم.
سپهری‌راد افزود: حضور در اینگونه مراسم‌ها نمی‌تواند افتخارآمیز باشد اکثر افرادی که صحنه‌های اعدام حاضر می‌شوند یا دنبال ماجراجویی هستند یا از سطح اطلاعات پایینی برخوردارند به جای اینکه از اعدام در ملأعام دنبال عبرت‌آموزی باشیم بهتر است آسیب‌شناسی شود که چگونه یک جوان زندانی آنهم با جرم سبک بعد از زندان به قاتل تبدیل می‌شود؟
مدیرعامل خانه سازمان‌های مردم نهاد استان مرکزی افزود: در قوانین باید برای اعدام در ملأعام فکر اساسی شود سابقاً اعدام‌های زیادی برای جرم مواد مخدر یا قصاص، در ملأعام انجام می‌شد اما در حال حاضر مواردی از اعدام‌ها به زندان منتقل شده است اعدام‌های قتل و جرم‌های درجه یک نیز می‌تواند به زندان منتقل شود. باید آگاهی مردم را بالا برد اعدام در ملأعام نه تنها بازدارنده نیست بلکه تاثیرات منفی دارد ضمن اینکه نمایندگان مجلس باید در بررسی مجدد قوانین اعدام در ملأعام دغدغه داشته باشند.
به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام سید احمد میرمهدی، مدیر حوزه علمیه امام خمینی(ره) اراک، با اشاره به قتل 6 شهروند اراکی و اعدام قاتل در ملأ عام گفت: قصاص از حقوق ولی دم است و قرآن صراحتاً در آیه 179 سوره مبارکه بقره این حق را بیان فرموده هر چند بعد از این آیه به بخشش نیز تأکید دارد.
وی با اشاره به اعدام در ملأعام ادامه داد: این آیه می‌فرماید؛«وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ؛ اى خردمندان شما را در قصاص زندگانى است باشد كه به تقوا گراييد»؛ این آیه درباره اینکه اعدام در ملأ عام باشد یا غیر آن، هیچ اشاره‌ای نکرده است.
حجت‌الاسلام میرمهدی افزود: هیچ منعی از سوی قرآن در مورد علنی یا غیر علنی بودن قصاص وجود ندارد، البته باید در اجرای چنین احکامی متوجه اثرات اجتماعی آن باشیم از طرف دیگر این مسائل تابع بازخوردهای جامعه است گاهی اوقات این مصالح جامعه است که اقتضاء می‌کند اجرای حکم مجازات، علنی باشد یا خیر.
مدیر حوزه علمیه امام خمینی(ره) اراک تصریح کرد: قرآن در برخی موارد مجازات را علنی اعلام کرده چنانچه صراحتاً در آیه 2 سوره مبارکه نور فرموده است؛«...وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ؛ و بايد گروهى از مؤمنان در كيفر آن دو حضور يابند».این آیه درباره مجازات فرد زناکار نازل شده چنانچه در ابتدای آیه می‌فرماید: «الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ وَلَا تَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ... زن و مرد زناكار را هر يك، صد تازيانه بزنيد، و هرگز در دين خدا رافت(و محبت كاذب) شما را نگيرد اگر به خدا و روز جزا ايمان داريد...»
وی تأکید کرد: انجام مجازات در ملأعام معمولا جنبه پیشگیری و عبرت دارد از طرفی از قرآن منعی برای قصاص در ملأعام نداریم در روایات هم جواز این کار بنا به مصالح جامعه و تا جایی که لازم باشد وجود دارد؛ لذا از نظر اسلام اشکالی در اعدام در ملأعام نمی‌بینیم مگر اینکه واقعاً وضعیت اجتماع به گونه‌ای باشد؛ مثلاً جامعه به رشد و اعتلای کافی رسیده باشد، که مجازات علنی و اعدام در ملأعام اثر لازم را نداشته باشد.
مدیر حوزه علمیه امام خمینی(ره) اراک در پایان تأکید کرد: اگر حقیقتأ به این نتیجه برسیم که این شیوه مجازات در کاهش جرم و عبرت آموزی یا مصالحی که برای آن در نظر گرفته شده اثرگذار نیست انجام نشود بهتر است اما امروز که با افزایش جرایم در جامعه مواجه هستیم قطعاً تاثیرگذار است و به نوعی عاملی برای پیشگیری به شمار می آید؛ لذا به اعتقاد بنده به لحاظ مصالح اجتماعی نه تنها منعی ندارد که گاهی رجحان هم دارد.
به گزارش ایکنا؛ همانطور که فعالان اجتماعی تأکید کردند دغدغه جلوگیری از اعدام در ملأعام، به کاهش اثرات مخرب روحی و تمرکز بر اقدامات پیشگیرانه زیربنایی معطوف شده است از طرفی از آنجایی که دیدگاه قرآن درباره قصاص در انظار عمومی و شکل غیرعلنی، علی السویه است و سیره اهل‌بیت(ع) نیز در این باره چنانچه حجت‌الاسلام میرمهدی عنوان کرد مصالح جامعه را در نظر گرفته، نیاز است درباره مصالح امروز و اینکه آیا واقعاً اعدام در ملأعام می‌تواند جنبه پیشیگیری داشته باشد یا خبر تحقیقات مفصل انجام شود.
ضمن اینکه می‌توان محدودیت‌هایی را برای حضور در صحنه اعدام وضع کرد چنانچه آیه دوم سوره نور نیز بر حضور تعدادی از مؤمنان تأکید کرده و اصطلاح اماکن عمومی جای بحث دارد همچنین جنبه رحمانی دین و ترس و وحشتی که در میان عموم ایجاد می‌شود به ویژه در کودکان و اینکه پوشش خبری این وقایع خود به مثابه آگاهی یافتن عموم از مجازات است همگی از مواردی است که باید به تفصیل و البته با نگاه به قرآن، سیره اهل بیت(ع) و مصالح جامعه مورد دقت قرار گیرد.
البته از آنجایی مسئولان دستگاه قضایی درباره شیوه اعدام و چرایی آن، نظر نهایی را اعلام می‌کنند و به لحاظ اهمیت تشریح مصالح اجتماعی منجر به اعدام در ملأعام، با هماهنگی ایکنا مقرر شد حجت‌الاسلام عبداللهی رئیس‌کل دادگستری استان نیز نظر مبسوط خود را درباره این نوع اعدام از طریق ایکنا منتشر کند تا پاسخی نیز به پرسش‌ها و شبهات احتمالی باشد.
