نعمت‌ها و بلاها، معیار سعادت انسان نیستند

حجت‌الاسلام علیرضا بامری، مدرس حوزه علمیه سفیران هدایت زاهدان در گفت‌وگو با ایکنا از سیستان‌وبلوچستان، گفت: فلسفه بلا در زندگی انسان، جنبه‌های مختلفی دارد و همه بلاها و مصیبت‌هایی که به انسان‌ها وارد می‌شود، دلیل یکسانی ندارند.

وی ادامه داد: برخی بلاها هستند که ظاهر و باطن‌ آن‌ها بلاست؛ برخی ظاهر بلا دارند، اما در واقع نعمت هستند؛ برخی هم ظاهراً نعمت هستند، اما در حقیقت بلا هستند که خطرناک‌ترین نوع، همین است. تشخیص اینکه این بلایی که به ما رسیده، از کدام دسته است، کار آسانی نیست.

مدرس حوزه علمیه سفیران هدایت زاهدان بیان کرد: بعضی بلاها نتیجه اعمال بد ما هستند؛ به‌عنوان مثال، بسیاری از مشکلات اجتماعی و حتی اقتصادی مردم، با ظهور و بروز گناه در جامعه، رابطه مستقیم دارد؛ افراد گناهکار، در اثر گناه و نافرمانی، معمولاً زندگی پريشان و ناآرامی دارند و این مصیبت را خود به وجود آورده‌اند.

وی افزود: وقتی انسان پیوسته مرتکب گناه می‌شود، باید منتظر عواقب آن هم باشد. اما همین بلا ممکن است به شکل‌های مختلف وارد شود، یعنی گاهی به شکل یک بلاست، اما گاهی هم خدا آن‌چنان از یک انسان گناهکار و شقی ناراضی است که بلا را به شکل نعمت به او می‌دهد، یعنی آن بنده گمان می‌کند که خدا او را دوست دارد و نعمت داده و به همین دلیل، هیچگاه متوجه واقعیت نمی‌شود.

بامری اظهار کرد: این بلایی که باطن آن بلاست، اما ظاهرش نعمت است، در اصطلاح قرآنی «استدراج» نامیده می‌شود. استدراج به‌معنای نزدیک ‌شدن تدریجی به عذاب الهی است و ویژه گناهکارانی است که از شدت قساوت قلب، هیچ‌گاه رو به خدا نیاورده و دست از گناه برنمی‌دارند؛ این افراد معمولاً دچار نوعی غرور هم هستند و حتی گمان می‌کنند که خدا از روی علاقه‌ای که به آنان دارد، همه جور نعمت به آنان داده است.

وی گفت: خداوند این‌گونه افراد را به تدریج و درجه به درجه، به سمت بلا می‌برد، در ظاهر نعمت می‌دهد، اما نه به‌خاطر علاقه، بلکه برای آن‌که نفهمند چه بلایی سرشان می‌آید. به‌عنوان مثال، خداوند در قرآن می‌فرماید «وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا سَنَستَدرِجُهُمْ مِن حَيثُ لَا يَعلَمُون» (اعراف/ 182) یعنی کسانی که آیات ما را تکذیب کردند، مانند همان انسان‌هایی که به آیات و احادیث دهان‌کجی کرده و می‌گویند این حرف‌ها مال آخوندهاست، خداوند می‌فرماید ما به‌صورت درجه به درجه، آنان را به عذاب و هلاکت می‌افکنیم، از جایی که فهم آن نکنند؛ به آنان آن‌قدر نعمت ظاهری می‌دهیم که غافل شوند و ناگهان بلا بر آنان نازل خواهد شد.

مدرس حوزه علمیه سفیران هدایت زاهدان اضافه کرد: امام صادق(ع) می‌فرماید اگر خدا انسان را دوست داشته باشد، چنانچه آن فرد گناهی کرد، خدا بلافاصله او را به بلایی مبتلا می‌کند، برای اینکه برگردد و استغفار کند، چون خداوند عاشق توبه بندگانش است، دوست دارد صدای آنان را بشنود، اما اگر خدا بنده‌ای را دوست نداشته باشد، هر گاه گناه کند، فوراً به او نعمت می‌دهد، برای آن‌که غرق در آن نعمت‌های ظاهری شده و استغفار را فراموش کند. اما ناگهان مرگ فرا می‌رسد و دیگر فرصت بازگشت نخواهد داشت.

وی بیان کرد: بنابراین نه هر نعمتی، واقعاً نعمت است و نه هر بلایی واقعاً بلاست. امام صادق(ع) می‌فرماید «بلا زینت مؤمن و کرامت عاقل است» که اشاره به همان بلایی دارد که در باطن، نعمت است. خداوند نیز در آیه 17 سوره مبارکه انفال می‌فرماید «وَ لِيُبلِيَ المُؤمِنِينَ مِنهُ بَلَاءً حَسَنًا» یعنی برای آن‌که مؤمنان را به آزمونی نیکو از سوی خود بیازماید؛ بنابراین در اینجا خداوند می‌فرماید دلیل برخی بلاها، آزمایش است.

بامری افزود: رسول اکرم(ص) نیز می‌فرمایند بلاها دلایل مختلفی دارند، برای آن‌که انسان مؤمن آزمایش شود، صبر او سنجیده شود، گناهان او پاک شود و یا به‌واسطه همین بلا و مصیبتی که می‌بیند، بر رفعت و منزلت مؤمن افزوده شود. بنابراین بهترین کار در مواجهه با بلا، صبر و حمد خداست، تا از اجر آن بهره‌مند شویم.

این مدرس حوزه اظهار کرد: آنچه که اهمیت دارد، همین است که نعمت‌ها و برخوردارى‌ها و بلاها، معیار سعادت نیستند؛ از همین جا نقش بلاها در سیر و سلوک معنوى و شکوفایى قابلیت‌هاى درونى مؤمن آن‌قدر اهمیت پیدا مى‌کند که در حدیث آمده است «البلاء للولاء» یعنی کسانى که ایمان بیشترى دارند، رنجشان بیشتر است.