هنر بزرگ آیت‌الله طالقانی

حضرت آيت‌الله طالقانی(ره) این مجاهد سیراب شده از وحی الهی در نوزدهم شهریور سال ۵۸ به ملکوت پیوست، بزرگمردی که قائد عظیم‌الشأن انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی(ره) او را برادر خویش و ابوذر زمان معرفی کرده و حضرتش را مالک اشتر دوران می‌دانست.

شخصیت و عملکرد آيت‌الله طالقانی برگرفته از قرآن کریم بود و چون کتاب وحی محدود به زمان و مکان و شرایط خاصی نیست، سیره علمی، مذهبی، سیاسی و اجتماعی آن فقیه پارسا نیز پس از گذشت سالیان متمادی از رحلت ایشان قابل تبیین است. کلام و سیره آیت‌الله طالقانی(ره) ریشه در آیات الهی و روایات ائمه هدی(ع) داشته از این رو در عصر حاضر قابل بازخوانی است.

هنر بزرگ حضرت آيت‌الله طالقانی آن بود که به تمام حرکت‌های فردی، اجتماعی و سیاسی خود وجاهت قرآنی داده بود. آن عالم دغدغه‌مند، کتاب وحی را از گوشه خاک خورده حجره‌ها در حوزه‌های علمیه به صحنه اجتماع آورد و به همه ثابت کرد که تکامل حرکت‌های فردی و اجتماعی در جامعه دینی باید بر محور قرآن باشد و از همین منظر بود که طنین کلام طالقانی در بین مردم از اثر و نفوذ خاصی برخوردار بود و طاغوت پهلوی نیز از مجالس تفسیر آن مفسر مجاهد واهمه داشت‌.

از همین منظر بود که حکومت ستمشاهی، آیت‌الله طالقانی(ره) را از زندانی به زندان دیگر و تبعیدی به تبعید دیگری منتقل می‌کرد، اما هر بار که چنین تصمیمی توسط ایادی پهلوی صورت می‌گرفت، نام طالقانی و یاد ایشان بیش از پیش بر زبان‌ها جاری می‌شد.

در زندان نیز محور وحدت مبارزین و مرشد راه حق‌طلبان در بند طاغوت کسی جز آیت‌الله سیدمحمود طالقانی، مفسر کبیر قرآن نبود. این مرد ربانی هر جا بود با قرآن در صحنه حاضر می‌شد. او در بین خانواده تفسیر می‌گفت، در جامعه با تفسیر آیات قرآن به مبارزات ملت ایران روح تازه می‌دمید و در زندان نیز عقبه تئوریک زندانیان مبارز بود و با ادبیات و فرهنگ قرآنی روحیه در بند شدگان از ظلم طاغوت را تقویت می‌کرد.

حق عظیم سیدمحمود طالقانی(ره) بر تفسیر قرآن و نهادینه کردن اسلام انقلابی بر مبنای کتاب وحی بر ملت ایران و جامعه علمی، مذهبی، سیاسی و فرهنگی کشور فراموش نخواهد شد.

قرآن کتابی تک بعدی نیست، از اعتقادات و احکام شرعی گرفته تا مسائل نظامی و فرمان جهاد، از تشکیل حاکمیت دینی، تا بیان مسائل تربیتی و اجتماعی و ریشه علوم مورد نیاز بشر در کتاب وحی آمده است. شخصیت آیت‌الله طالقانی(ره) به دلیل اینکه در پرتو قرآن رشد کرده بود، از جامعیت همه جانبه‌ای برخوردار بود. در عین فقاهت، سیاستمداری بصیر بود. درعین سیاس بودن دارای معنویت و تقدس بود. ایشان امام جماعتی موفق و اهل تعامل با مردم بود. این شخصیت با عظمت در عین زاهد بودن به دنیا از پایگاه کم نظیر اجتماعی در بین مردم ایران و سایر سیاسیون برخوردار بود.

طالقانی یک فیلسوف بود اگرچه به تفلسف شهرت نداشت ولی در عین تسلط به مباحث فلسفی به شدت اهل تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه بود و شهرت این پیر مجاهد به تفسیر است، اما در عین حال نمی‌توان شخصیت طالقانی را محدود به یک موضوع خاص کرد و عجیب است که قرآن چنان عظمت و مقبولیتی به معلم خویش داد که در همه زمینه‌ها حرف‌های نو برای گفتن داشت و حضور ایشان در هر اجتماع و انجمنی باعث وزانت مجتمع می‌شد و به دلیل همین جامعیت شخصیت است که افراد گوناگون از کسوت‌های مختلف در صدد این بوده و هستند تا خود را منتسب به آیت‌الله طالقانی(ره) کنند؛ این در حالی است که این ابرمرد دین و سیاست به دلیل اتصال به کلام خدا دارای جامعیت در شخصیت شد وگرنه طالقانی محدود به گروه سیاسی و مذهبی خاصی نبوده و نیست.

حجت‌الاسلام امین بهرامی (شریعت شوشتری)، پژوهشگر حوزه