نقش برجسته امام رضا(ع) در مبارزه با انديشه‌های انحرافی

به گزارش ایکنا، 30 صفر مصادف با شهادت امام علی ‌بن موسی‌الرضا(ع) هشتمین امام شیعیان از سلاله پاک پیامبر مکرم اسلام(ص) است.

امام علی بن موسی الرضا(ع) در یازده ذیقعده 148هجری قمری در شهر مدینه به دنیا آمد. پدر بزرگوار آن حضرت، امام موسی کاظم(ع) نام مبارک او را «علی» گذاشت.

در سال 183 با شهادت امام موسی کاظم(ع)، امامت امام رضا(ع) آغاز شد. امام رضا(ع) در سن 35 سالگی عهده‌دار مسئولیت امامت و رهبری شیعیان گردیدند و حیات ایشان مقارن بود با خلافت خلفای عباسی که سختی‌ها و رنج بسیاری را بر امام روا داشتند و سرانجام مأمون عباسی ایشان را در سن 55 سالگی به شهادت رساند.

دکتر ستار قاسم عبدالله، استاد دانشکده علوم اسلامی دانشگاه ذی قار عراق به همین مناسبت در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا به بیان پاره‌ای از ویژگی‌های معنوی و علمی این امام همام پرداخت و تاکید کرد: مهم‌ترین کار امام را می‌توان اقتدار بخشیدن به خط امامت و مقابله با گروه‌های انحرافی برای تشکیک در تشیع دانست.

متن کامل این گفت‌وگو در ادامه آمده است:

ایکنا: سیره امام رضا(ع) چگونه بوده است؟

امام رضا(ع) نقش برجسته‌ای در حفظ هویت اسلامی از طریق مناظره‌ها و مباحثات دینی داشته است.

ایشان با تسلط بر ابزارهای شناختی خود که از طریق آن توانسته بود با مخالفان مجادله کند، متمایز شد. عصر امام شاهد حملات اندیشه‌های الحادی و جریان فکری زندقه بود.

امام رضا(ع) برای حفظ قرآن و سنت اصیل پیامبر(ص) تلاش کرد. از همین رو در برابر تلاش‌های مشکوک برای تحریف دین ایستاد. امام به برخورداری از علم وسیع و معارف فراوان شناخته شده بود که این موضوع در برتری ایشان بر همه کسانی از ادیان مختلف که سعی در مناظره با او داشتند، مشهود بود.

این موضوع در مناظراتی که در مجلس مأمون بین امام رضا(ع) و علمای بزرگ فرقه‌ها و مذاهب برگزار شد، آشکار بود و این‌ها علاوه بر دیگر صفاتی اعم از زهد، عبادت و مهربانی است که از این امام همام شناخته شده است.

ایکنا: امام رضا(ع) در چه شرایط سیاسی و اجتماعی قرار داشتند و زندگی اجتماعی ایشان چه درس‌هایی به ما داد؟

بر هیچ انسان آگاهی پوشیده نیست که در دوران امامت امام رضا(ع) امت اسلامی در یک وضعیت بی‌ثباتی سیاسی به سر می‌برد، علاوه بر تحولات فکری که در این مقطع رخ داد؛ زیرا این مدت قیام‌ها و ناآرامی‌هایی روی داد و امام در همه این تحولات فکری و سیاسی با سلاح کلام خود بخش اعظم مشکلاتی را که امت با آن مواجه بود، درمان می‌کرد.

امام برای رد هیچ فتنه‌ای دست به شمشیر نبرد؛ بلکه راه او برای رسیدن به دل‌های مردم کلامی بود که از طریق آن جعلی بودن نهاد سیاسی حاکم را فاش می‌کرد که آن زمان در دست بنی عباس و شخص مامون عباسی بود.

امام توانست دروغ خلافت بنی عباس را برای مردم آشکار کند و با سلب مشروعیت از آنها مسئله امامت را تثبیت کند.

در خصوص بعد اجتماعی حیات امام رضا(ع) باید گفت، امام به مقابله با انحرافاتی رفت که امت را درگیر کرده بود و بنی عباس تلاش داشت جامعه را غرق در آن کند تا با به فساد کشیدن جامعه نگاه آنها را از تفکر به صلاح فساد در کار نهاد سیاسی منحرف کند.

بنابراین نقش امام رضا(ع) پرورش امت اسلامی بر اساس ارزش‌های اخلاقی مطابق با خواسته دین حنیف اسلام و رد همه تلاش‌های آن برای مخدوش کردن نظام فکری این امام بود، چیزی که ماموریت انبیا و ائمه اطهار علیهم السلام در راه رشد و توسعه امت در سایه حکومت‌هایی بود که از دین خدا یعنی اسلام ناب محمدی پیروی نمی‌کردند.

ایکنا: نقش و تأثیر امام رضا(ع) را در پیشبرد جایگاه امامت و شیعیان چگونه ارزیابی می‌کنید؟

امام رضا(ع) کاملا از خطر مرحله‌ای که امت اسلامی در دوران امامت ایشان با آن روبه‌رو بود، آگاهی داشت و اینکه چه توطئه‌ها و دسیسه‌هایی برای تضعیف خط امامت به کار گرفته شده بود. مأمون به هر شکلی در این مسیر تلاش می‌کرد؛ اما عنایت الهی همواره یار و یاور امام در هر کاری بود که برای تثبیت مسئله امامت در داخل بیت شیعی انجام می‌داد، با وجود اینکه برخی گروه‌های انحرافی برای تشکیک در تشیع تلاش می‌کردند؛ اما امام با ابزارهای متعدد نظیر تشویق پیروانش به سعی در طلب علم و کوشش در این مسیر و همچنین تشویق به ورود آنها به نهادهای حکومتی اقتدار و جایگاه تشیع را تقویت کرد تا جایی که حکام نتوانستند نقش آنها را نادیده بگیرند.

ایکنا: نقش امام را در پایه‌گذاری تمدن اسلامی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

امام رضا(ع) درصدد تثبیت نقش امامت بود، کما اینکه در همه سطوح و با قدرت در راه حفظ خط فکری، عقیدتی و اجتماعی امامت تلاش می‌کرد. ایشان با همه ابزارهای ممکن می‌خواست خط امامت مصون بماند؛ از همین رو از طریق تربیت شاگردانی در عصر خود اقدام به نشر علوم مختلف کرد. این اقدام معرفتی به پیروان خط امامت اجازه داد که برای مقابله با چالش‌هایی که امت در آن مرحله حساس از تاریخ با آن مواجه بود به سلاح اندیشه مسلح باشند.

ایکنا: نظر شما درباره رویکرد ارتباط‌گیری امام رضا(ع) با پیروان دیگر ادیان چیست؟

امام رضا(ع) علاوه بر برخوردار بودن از معرفت و اندیشه بالا از محبوبیت مردمی و اجتماعی برخوردار بود. او با مناظره‌کنندگان، متکلمان، یهودیان و مسیحیان که سرآغاز خطری فکری برای جهان اسلام بودند در تماس بود و در همه مناظره‌هایی که با دیگر پیروان ادیان در حضور مأمون داشتند، پیروز می‌شد و قبل از دوست این دشمن بود که به حقانیت او اذعان می‌داشت و از همین رو امام رضا(ع) توانست یک عقیده‌ای محکم را بنیان نهد.

گفت‌وگو از الهام موذنی