تمکن مالی خدیجه(س) در خدمت رشد اسلام

حضرت خدیجه(س) در زمان جاهلیت به طاهره، مبارکه و سیده زنان معروف بود. حضرت خدیجه(س)، پدرش خُوَیْلِدِ و مادرش فاطمه دختر زائِدَة بْنِ اصَّمْ است. خانواده‌‌ای که حضرت خدیجه(س) در آن رشد کرد، از نظر شرافت خانوادگی و نسبت‌‌های خویشاوندی در شمار بزرگترین قبیله‌‌های عرب جای داشت. این خاندان در تمام حجاز نفوذ داشت. خدیجه(س) در بین اقوام خود یگانه و ممتاز و میان اقران کم‌نظیر بود. وی به فضیلت اخلاقی و پذیرایی‌های شایان بسیار معروف بود و بدین جهت زنان مکه به وی حسد می‌‌ورزیدند.

یکی از زنان پر فضیلت، با تقوا و نمونه صدر اسلام وجود مقدس حضرت ام‌المؤمنین خدیجه کبری(س) است؛ همان زنی که تمام داراییش را در راه اسلام، قرآن و پیامبر صرف کرد، زیرا هر حکومتی پشتوانه مالی می‌خواهد تا بتوان آن حکومت را اداره کرد لذا در تاریخ می‌بینیم که خلفا آمدند فدک را از حضرت زهرا(س) غصب کردند که مولا علی(ع) نتوانند با درآمد آن، خرج اسلام کنند و اینکه حضرت خدیجه(س) کسی بود که وقتی تمام مردم پیامبر(ص) را تنها گذاشتند، ایشان یار و مددکار و پشتیبان حضرتش بود. حضرت خدیجه(س) قبل از پیامبر شوهری نکردند و در سن 25 سالگی و باکره با پیامبر اسلام ازدواج کردند و ثمره این ازدواج چند فرزند شد که تمامی آن‌ها در سنین کودکی از دنیا رفتند و فقط یک دختر از آن‌ها باقی ماند به نام فاطمه زهرا(س) که خداوند نسل پیامبر و خیر کثیر و کوثر را در نهاد او قرار داد و تمامی امامان شیعه از نسل فاطمه زهرا(س) هستند.

حجت‌الاسلام محمدعلی رضایی اصفهانی، عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه در گفت‌و‌گو با ایکنا، به بررسی ابعاد وجودی حضرت خدیجه(س) از منظر قرآن کریم پرداخت و اظهار کرد: حضرت خدیجه(س) اولین همسر پیامبر اسلام(ص) و مادر تنها فرزند باقیمانده ایشان حضرت فاطمه(س) است که در قرآن کریم حدود 22 آیه مستقیم و غیرمستقیم به ایشان اشاره کرده است. همچنین، در تفاسیر نیز بدان‌ها پرداخته شده و در کتاب‌های مرتبط با حضرت خدیجه(س) گاهی به برخی آیات اشاره شده است.

رضایی اصفهانی ادامه داد: آیات مرتبط با حضرت خدیجه(س) چند دسته است. اول آیاتی که ایشان مصداق آن‌هاست. مانند آیه 22 سوره مبارکه آل عمران که به خیر نساء بودن ایشان در کنار حضرت مریم(س) اشاره شده و نیز آیه 122 سوره مبارکه شعراء که به جایگاه خدیجه(س) در منابر نور قیامت اشاره و نیز ذیل آیات 33 و 32 سوره مبارکه زمر به ایمان خدیجه(س) به عنوان اولین زن مسلمان و نماز جماعت ایشان با پیامبر(س) اشاره شده است؛ مانند آیه ششم سوره مبارکه احزاب که مصداق بارز آن، حضرت خدیجه(س) است و ایشان مادر حکمی و معنوی مؤمنان بوده و حفظ احترام و حرمت ایشان ضروری است.

وی افزود: همچنین، برخی آیات مربرط به همسران پیامبر(ص) در سوره احزاب که به صورت قضایای حقیقیه بیان شده شامل حضرت خدیجه(س) می‌شود. دسته دوم آیاتی است که به صورت غیر مستقیم (از طریق شأن نزول و احادیث) به حضرت خدیجه(س) مربوط است. مانند سوره مبارکه کوثر و آیات آغازین سوره مدثر و آیه سوم سوره ضحی و نیز آیات 4 و 37 سوره احزاب (داستان پسرخواندگی زید و همسری زینب) و دسته سوم آیاتی است که ذیل آن‌ها به جایگاه و فضایل حضرت خدیجه(س) اشاره شده است. اما آیات اول تا پنجم سوره تحریم که به صورت قضایای شخصیه مربوط به برخی همسران پیامبر(ص) است نیز شامل حضرت خدیجه(س) نمی‌شود.

عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه در رابطه با ارتباط آیه حجاب با حضرت خدیجه(س) نیز تصریح کرد: در این آیه شریفه آمده است: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا؛ اى پيامبر به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو پوشش‌هاى خود را بر خود فروتر گيرند اين براى آنكه شناخته نشوند و مورد آزار قرار نگيرند (به احتياط) نزديكتر است و خدا آمرزنده مهربان است». آیات همسران پیامبر(ص) و آیه حجاب در مورد عموم همسران پیامبر است که حضرت خدیجه(س) نیز یکی از مصادیق آن‌هاست. البته آیات فوق در سوره احزاب است که مدنی است و حضرت خدیجه(س) در مکه زندگی کرد و وفات یافت. لیکن این مطلب مانع عمومیت یا اطلاق آیات فوق و شمول آن‌ها نسبت به حضرت خدیجه(س) نمی‌شود؛ چون آیات به صورت قضایای حقیقیه درباره همسران پیامبر گفته شده و حضرت خدیجه(س) نیز یکی از مصادیق همسران ایشان است.

حجت‌الاسلام رضایی اصفهانی بیان کرد: حضرت خدیجه(س) مادر معنوی امت است؛ چراکه با استقامت کنار پیامبر(ص) و فداکاری مالی در رشد اسلام و هدایت مردم مؤثر بوده و تا قیامت حق بزرگی بر گردن مسلمانان دارد. احترام مادری، یعنی همسران پیامبر(ص) از نظر احترام به منزله مادران واقعی هستند و این مطلب به خاطر احترام پیامبر(ص) و پاسداشت زحمات ایشان است. یعنی همان‌طور که بر اساس آیات قرآن، احترام مادر هر انسانی بر او لازم است و کوچکترین بی‌احترامی به او جایز نیست.

وی اظهار کرد: در آیه ششم سوره مبارکه احزاب، همسران پیامبر(ص) مادر مؤمنان شمرده شدند، نه مادر مسلمانان، شاید این مطلب اشاره به آن باشد که مؤمنان به مقتضای ایمان خود، رابطه مادری با همسران پیامبر(ص) برقرار می‌کنند و با احترام به همسران پیامبر(ص)، حریم و حرمت پیامبر اسلام(ص) را نگاه می‌دارند. بنابراین، کسانی که مسلمان شد‌ه‌اند ولی هنوز ایمان قلبی پیدا نکرده‌اند، مشمول این آیه نمی‌شوند.

عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه تصریح کرد: در مورد برخی از آیات قرآن، مفسران به شأن نزول آیات و نقش حضرت خدیجه(س) در این مورد اشاره کرده‌اند. از جمله برخی مفسران در مورد نزول آیات آغازین سوره مدثر به جامه آوردن حضرت خدیجه(س) و نزول آیه «یا ایها المدثر» اشاره کرده‌اند. در مورد شأن نزول آیه «مَا وَدَّعَک َ رَبُّک َ وَمَا قَمَن» (ضحی3) به حضرت خدیجه(س) اشاره شده است. همچنین، در مورد «مَّا جَعَل َ المَّه ُ لِرَجُل ٍ مِنَقَمْبَیْن ِ فِی جَرْفِه ِ وَمَا جَعَل َ أَزْوَاجَکُم ُ المّآئِی تُظَاهِرُون َ مِنْهُن َّ أُمَّهَاتِکُم ْ وَمَا جَعَال أَدْعِیَاءَکُم ْ أَبْنَاءَکُم ْ ذلِکُم ْ قَرْلُکُم بِأَفْرَاهِکُم ْ وَالمَّه ُ یَقُرل ُ الْحَق َّ وَهُر َ یَهْدِی السَّبِیل» (احزاب2)، گفته شده که سبب نزول آیه ازدواج پیامبر(ص) با خدیجه(س) و داستان پسرخوانده ایشان یعنی زید است.

حجت‌الاسلام رضایی اصفهانی در پایان بیان کرد: مفسران قرآن از جمله تفسیر مقاتل ابن سلیمان، تفسیر ابو حمزه ثمالی، تفسیر جامع البیان طبری، تفسیر قمی، تفسیر الحبری، تفسیر عبدالرزاق، تفسیر منسرب به امام حسن عسکری(ع) و ... ذیل آیات متعدد از جمله ذیل آیه 282 سوره مبارکه بقره و 22 آل عمران و 38 حج و آیه «ام‌المؤمنین» (احزاب 6)، 37 احزاب، 33 و 34 زمر و 8 ضحی و همچنین، ذیل آیات آغازین سوره تحریم و آیات آغازین سوره مدثر و ... به حضرت خدیجه(س) اشاره کرده‌اند. یعنی گاهی تفسیر آیه و گاهی شأن نزول برخی آیات را مرتبط با ایشان دانسته‌اند یا احادیثی در مورد جایگاه حضرت خدیجه(س) ذیل آیات آورده‌اند.